Weinig planten bevatten zoveel symboliek en zijn zo sterk met vele religies verbonden als de vlier. Ook in alle uitersten gaande van wering van de duivel als een verband met Judas is vlier terug te vinden. Alle magische krachten noteren waar deze struik voor bekend staat is een huzarenstuk, maar bewijst nogmaals de veelvuldigheid ervan. 

De Engelse benaming 'Elder' is afkomstig van het Angel-Saksische woor 'aeld' wat vuur betekent en afgeleid is van het gebruik om met vliertakken het vuur aan te maken.  

Kenmerken

Bloeiwijze :
Roomkleurige bloemschermen  van een 20 cm diameter bestaande uit 5 hoofdstelen met kleine vijftandige bloempjes.  

Groeiwijze :
Heester tot kleine boom met naar buitengroeiende takken met grijsachtige gegroefde schors. De twijgen zijn wit mergachtig.

Blad : 
Geveerde bladeren met 5 tot 7 deelbladeren van 4 tot 12 cm. 

Geur : 
De bladeren hebben steeds een onaangename geur, terwijl de bloesems eerst muskachtig tot zoet ruiken, maar ook later weer scherp urineachtig kunnen geuren.

Geschiedenis

Zoals steeds in de geschiedenis van een plant zien we dat vanwege het vele bijgeloof er vaak een tegenreactie vanuit de kerstening ontstaat die soms dezelfde symboliek aanhoudt, maar evengoed net andersom. Zo komt het voor dat de vlier eerst werd vereerd als verwering voor duivels en demonen, maar vervolgens werd geassocieerd met de verrader binnen het katholiek geloof. Deze gang van zaken is niet nieuw en heeft alles te maken met de invasieve werkwijze van enkele religies. Anderzijds is deze evolutie ook plaatsgebonden, daar waar vlier eerst in relatie stond met de duivel, werd het enige tijd later plots een van de heilige struiken. 
De reputatie en het bijbehorende geloof van de vlier is steeds afhankelijk van de heersende religie en de mate van verering bij de voorgaande religie. Bij Germanen was de vlier geliefd en was hij verbonden met Donar, terwijl dit bij Noren dit Thor en Freya zijn. Bij de Christenen vergaart hij dan weer faam als gereedschap van de duivel. 

Zoals aangegeven is er bij iedere letter ook een bredere symboliek, en het zal niet verbazen dat dit bij de letter R, ook vooral weer de vernieuwing is, de telkens weer terugkomende cyclus van het leven. Na de geboorte komt het leven dat eindigt met de dood, echter telkens weer gevolgd door een wedergeboorte.

Bomenkalender

De maand van de vlier is de dertiende maand en duurt van 25 november tot 22 december, waardoor het deels samenvalt met de midwinterfeesten. Hier zien we ook weer elementen terugkomen zoals het oude afwerpen voor een nieuw begin, het donkere dat weggewerkt wordt door licht. Volgens logham-kenner Colin Murray vallen de dagen van de vlier eerder op het einde van de oktober, ook hier is er inderdaad weer een wissel van seizoenen, een transformatie. 

Germanen

De Keltische tijdszone loopt deels samen met de Noorse volkeren en de bijbehorende mythen. Hierdoor wordt vlier die bij Noren in relatie stond met Thor ook gerelateerd aan de keltische god Donar.

Hel is ook de Germaanse godin en koningin van de onderwereld. Zij had van Odin de opdracht gekregen om de geesten van de overledenen te begeleiden naar het schaduwland.  Bij de Kelten bestond de associatie met de dood ook, en werd er een takje vlierbloesem door de doodgravers gedragen wanneer ze een lichaam gingen ophalen.

Bij oudere vlieren kan er een zwam groeien die de vorm heeft van een oor en hierdoor bekend staat als 'Jew's Ear of Judas' Ear. Volgens de verhalen zou Judas Isacriot na het verraad op zijn heer zich aan een vlier hebben opgehangen. Een andere versie verwijst naar Petrus die een Romein zijn oor afsneed tijdens de samenzwering, waarna Judas zich alsnog in berouw aan de vlier zelfmoord pleegde. 

Nog een andere legende gaat dat toen Judas de daad wou plegen, alle bomen hun takken lieten hangen, terwijl de vlier zich net op die moment eens wou tonen. Echter terwijl Judas naar boven klom, brak er toch een tak af, waardoor Judas alsnog in een ravijn viel. 
Wat dan ook, hoe ver de fantasie en de volksverhalen ook gaan, een vlier kan nooit een zwaar gewicht dragen, laat staan dat een geschikte boom zou zijn om zich aan te verhangen. Anderzijds is een vlier in het huidige Palestina een uiterst zeldzame boom, en ook eerder een uit de kluiten gewassen heester. We kunnen dus met enige zekerheid zeggen dat de etymologie van het Judasoor in de verbeelding en verkerstening van de Middeleeuwen.

Fantasie en Magie

Occult

Algemeen gezien doorheen alle legenden, sprookjes en volksverhalen is er een groot verband tussen de vlier en de onderwereld. Alleen is de visie dat de onderwereld door en door slecht is, pas geintroduceerd met de komst van het christendom. In de oudere culturen was er meer ontzag voor de onderwereld, het was de woonplaats van de nornen en vrouwe Holle. 
In essentie staat de vlier inderdaad voor de onderwereld, maar ook voor transformatie en regeneratie, wat dan weer betekent dat de vlier staat geboorte, leven en dood.

Heksen

Om hekserij en andere invloeden van het kwaad te vermijden worden kruisjes in vlierhout bevestigd aan deuren en ramen rondom de woning en stallen. Vlier werd vaak onaangenaam gevonden voor heksen en tegenstanders maakten van het sap een vloeistof om de ogen te zalven.

Magiërs 

Ook bij magiërs heeft vlier hetzelfde effect als bij heksen, enkel werkt het hier niet alleen afwerend, maar zou het er ook voor zorgen dat deze alle spreuken kwijt raakt na aanraking.   

Vlier groeit namelijk met zowel levend als dood hout, hij behoudt zijn dode takken zeer lang, waardoor hij zijn herinneringen goed bewaart.  Toch zien we in tegenstelling tot andere struiken en bomen dat deze dode takken de vernieuwing niet tegenhouden. Het feit dat de vlier dode takken heeft hoeft niet te betekenen dat hij kapot gaat, het maakt gewoon deel uit van het proces van aftakelen tot vernieuwing. 

Ook zal een vlier één van de laatste zijn om in winterrust te gaan, en zal hij bij de eerste behoren om in de lente al actief te zijn. Dat de vlier zowel de elementen water als aarde meedraagt, komt uit het feit dat hij vanwege de diepe wortels diep tot in de aarde gaat, terwijl hij vaak langs drassige bodems te vinden is. 
Bij de vlier zien we ook steeds de tweetaligheid tussen een knappe jonge vrouw en een oudere dame. Een vlier in de herfst heeft inderdaad veel weg van een dame op leeftijd met zijn gegroefde bast en oude takken, terwijl het in bloei een prachtige fleurige struik is.

Geografisch

Overal in Scandinavië staan vlieren op belangrijke plaatsen, en spreekt men met een zeker ontzag voor de bomen, waarvan mensen geloven dat ze steeds een mysterieuze geschiedenis met zich meedragen. In een gerechtshof te Kopenhagen is er het vermoeden dat elfen 's nachts binnendringen om de dossiers te bekijken om zo te voorkomen dat er enige schade aan een vlier zou aangebracht worden. Ook hier diende men alvorens een vlier om te hakken een spreuk uitroepen en deze herhalen tot wanneer er een reactie kwam.  "Elder, Elder may i cut thy branches", werd luidop gevraagd, wanneer de reactie uitbleef spuwde men 3 keer op de grond om alles te herhalen tot wanneer de elfen wel antwoorden.

In Denemarken werd koorts of tandpijn behandeld door een twijgje van een vlier in alle stilte in de grond te plaatsen.

Duitsland

Ook in Duitsland bestaat er een heel groot gezag voor de vlier, zelfs in deze moderne tijden zijn er weinigen onbevreesd genoeg om hem om te hakken. Ook zijn leefgebied, moerassen en broekbossen, deelt hij met de gevreesde Will-o'-the-Whisp. Dit is een angstaanjagende geest die ronddwaalt in natte, drassige streken en vele varianten over de ganse wereld kent. 

Het verband van de vlier met de oer-moedergodin Hulda wordt bewezen op de plaats 'Venusberg' in de streek rond Eisenbach. Tot ver in de 15de eeuw werden er hier feesten en offers ter ere van Hulda georganiseerd. 

Groot-Brittannië

In wat ze in Groot-Brittannië 'The Midlands' noemen, is het een gebruik om van stukjes vliertakken een halsketting te maken. Deze halsketting werkt als beschermmiddel tegen kinderziekten. Belangrijk hierbij is dat er geen vlier mag gebruikt worden die op zijn natuurlijke groeiplaats staat. Ook hier vinden we dus het geloof dat men de vlier zoveel mogelijk moet laten staan en zo weinig mogelijk mag beschadigen. De meeste krachten zouden we vinden bij een vlier die we in een boomholte groeit. Het gebeurt wel vaker dat vogels de zaadjes van vlier verspreiden waardoor ze op rare plaatsen groeien.

In sommige delen van Engeland letten mensen er goed op om vlierhout niet samen te binden met ander aanmaakhout. Er bestaan een grote vrees om vlier te verbranden en zo onheil over zich te roepen. 

Vroeger werd hier kinderen aangeleerd om tijdens onweer nooit te schuilen onder een boom, behalve dan onder een vlier. Hier werd dan wel het argument gebruikt dat het heilige kruis uit vlier gemaakt werd, en daardoor de bliksem nooit bij een vlier inslaat.

Saksen

In Nedersaksen, is het een traditie om alvorens een vlier om te hakken volgende spreuk 3 maal te herhalen en geknield en de handen in elkaar.

In Noord-Amerika werd de vlier door de oorspronkelijke bewoners veelvuldig gebruikt. Eigenlijks alles van wortel tot schors, van bloem, blad tot bes werd verwerkt tot voeding en medicijnen. Ook werden de stegels gebruikt tot fluitjes of hulpmiddelen om vuur te krijgen.

Slovakije

In de 19de eeuw gebruikten Slovaken aftreksels van vlier in liefdesbereidingen.

Gebruik

Vlier werd officieel niet gebruikt als wichelroede om water of metalen terug te vinden. Enkel in de streek rond Cornwall werd het wel enkele toegepast door de mijnwerkers, echter zullen deze vanwege het bijgeloof het steeds ontkennen. Rondom Wiltshire werd er minder geheimzinnig over gedaan, maar dan werden de takken steeds geknipt op Midsummer Night of bij specifieke  zeldzame standen aan de sterrenhemel. 

Een oud gebruik bij het herkennen van een vlier en het verschil met de kruidvlier (S. Ebulus) is het herkennen op geur. Zo werd een gewone vlier herkend door een geur-associatie met de notelaar en bij de kruidvlier werd de link gelegd met amandel. 

Speelgoed

Vlierfluitje

Iedereen die de 20ste eeuw heeft meegemaakt kent het vlierefluitje, en misschien dan niet het echte zelf gemaakte fluitje, maar toch alleszins de uitdrukking 'een flierefluiter'. 
Een echt vlierfluitje is een hol gemaakt twijgje waarbij net zoals in een blokfluit een venstertje in gemaakt wordt.  Dit venstertje ligt aan de kant van het mondstuk dat toegemaakt wordt met een houten stopje. Enkele gaten in de twijge maken het mogelijk melodieën te fluiten.   

Troela

Een troela is een molentje bestaande uit een uitgeholde vliertak en een slinger waarmee men een andere stang kan doen ronddraaien, en waarop dan soms een aardappel bevestigd werd.

Geneeskunde

In de streek rondom Sussex was het vroeger de gewoonte om het blad of de steel van een vlier te gebruiken bij de behandeling tegen wratten. In de geschriften van Lord bacon vinden we iets dergelijks en hij wijst op het aandoppen met de steel en vervolgens moet men deze onder de aarde begraven.  Een andere deels verwant gebruik is dat men drie druppels  bloed op een vlierblad moet doen en deze onder de grond moet begraven. Maar ook de andere delen van de plant zoals de bloesems maar ook het bessensap zijn remedies tegen wratten

Epilepsie werd vroeger aanzien als de toorn van Christus maar werd behandeld door de knoppen van vlier al of niet in combinatie met netels verwerkt tot soep.

Wederom in de streek rondom Sussex werd vroeger aan jonge mannen aangeraden om een lotion te maken van vlierbloesem om zo sproeten en zonnebrand te behandelen.  

Beleving

De vlier staat symbool voor iedere verandering is ons leven, en voornamelijk diegene die gepaard staan met een einde. Belangrijk hierbij is dat de vlier ons helpt om dit einde om te zetten naar een nieuw begin. 

Literatuur

Harry Potter

In de Harry Potter-verhalen van J.K.Rowling is de belangrijkste toverstaf de Zegevlier. Deze staf is zo goed als onoverwinnelijk in een duel en heeft vele meesters gehad zoals Perkamentus en Harry Potter zelf. Ooit is de staf in het bezit geweest van Voldemort, maar deze werd vervloekt door de machtige Zegevlier. Maar het mag dan al de sterkste toverstaf zijn, zijn twee laatste eigenaars Perkamentus en Harry beseffen dat hij minstens evenveel ellende met zich meebrengt.

Standplaats

Vlier werd vroeger rondom de woning geplaatst, het liefst aan de keuken, zodat het huis beschermd werd tegen kwade geesten. Momenteel kunnen we er vanuit gaan dat het ook natuurlijk kwam vanwege het feit dat de pittige geur vliegen buiten hield.