In de overgrote meerderheid van alle sprookjes, legenden en sagen komt er tovenarij of magie aan te pas. In een gelijk opgaande manier wordt deze magie ten goede maar ook ten kwade gebruikt.  Magie kan van pas komen bij het bereiken van basisbehoeften zoals eten, liefde en een goede gezondheid Even goed worden er kwellingen en vloeken op iemand afgeroepen waardoor mens en dier in angst leven. Welke vorm van magie, of het nu witte magie ( positief) of zwarte magie (negatief) er wordt toegepast, steeds zullen planten en de natuur in het algemeen deel uit maken van de bezweringen of toverdranken.    

Geschiedenis

In tegenstelling tot de oertijd, waar rotstekeningen vooral een werkelijkheid van dieren, mensen en plaatsen voorstelden, zien we in de bronstijd ook rotstekeningen die het mythische, het onechte, dromen in kaart brachten. Dit betekent echter niet dat de rotstekeningen en gravures uit de oertijd niet magisch zijn, zo staan ze zeker bol van totemisme en animisme, maar is er geen enkele mythische of goddelijke gedachte. Het gaat dus in de oertijd eerder over de relatie tussen mens en dier, tussen jager en prooi, terwijl in de bronstijd de kunst eerder abstract, surrealistisch is. Deze overgangsfase wordt het proces van de vergeestelijking genoemd. De oorspronkelijke aanschouwelijkheid transformeert naar een bewustwording en het zogenaamd ontwaken van de mens. 

IJzertijdperk

Merseburgse spreuken

Dit zijn twee oud-Germaanse spreuken die genoemd zijn naar de Duitse stad Merseburg waar ze bewaard gebleven zijn. In de bibliotheek van de Domkapittel werden ze door Georg Waitz in 1841 ontdekt in een uit Fulda theoretisch manuscript uit de 10de eeuw. Belangrijk bij deze spreuken is wel dat ze gemaakt zijn om een situatie te verbeteren en niet bestaan uit vervloekingen waarbij men een andere partij probeert kwaad te doen. 

Bronnen : Literatuur 1

Spreuk 1 : Bevrijding der gevangenen

Deze eerste spreuk is een verlossingsspreuk, deze heeft op zich geen verband met genezing of planten, maar toont wel aan in welke mate zowel Kelten als Noren magie opriepen. Over de betekenis van Idisen is er twijfel, zo zou het kunnen gaan over de walkure, maar even goed over de Disen, dit zijn vruchtbaarheidsgodinnen uit de Noorse mythologie.

Spreuk 2 : Genezing van een paard

Over een aantal eigennamen of toewijzingen van namen is niet iedereen het over eens. Sommigen gaan er vanuit dat Fol/Pol het paard is van Balder en anderen vermoeden dan weer dat Balder eigenlijk gewoon naar God verwijst en het zodoende over het paard van Wodan/Odin gaat. Deze spreuk werd gebruikt bij het behandelen van beenbreuken. 

Samenvatting :

Op zich lijken deze spreuken weinig tot niets met natuur, planten of dieren te maken hebben, maar ze geven wel een zeer goed inzicht hoe magische spreuken opgebouwd worden en waar ze toe dienen.  Zo vertellen ze een verhaal over een gebeurtenis bij de goden en door de spreuk te herhalen die door de goden werd uitgesproken trachten men eenzelfde genezing of situatie bij de mens te bewerkstelligen. Er wordt dus een analogisch proces op gang gebracht, analogisch betekent zoveel als overeenkomstig, en van daaruit komt de term analogiemagie.

Kenmerken

Sympathie

In magie worden alle actoren en factoren via elkaar in verband gebracht. Er bestaan relaties tussen planten, dieren, mensen en zo verder. Deze verbindingen, relaties, al dan niet verborgen noemen we sympathie. In vele gevallen zijn er wel kenmerken of eigenschappen bij het individu die aangeven met welke andere ze in verband staan. Planten die een onaangename geur verspreiden staan in verband met de onderwereld, planten die vurig gekleurde bloemen staan dan weer in verband met vuur of bliksem. Vaak is het wel verwarrend omdat verbanden net een aantrekking tot elkaar kunnen hebben, maar even goed een afwering. De ene witte bloem kondigt de lente aan, terwijl de andere eerder een verlenging van de winter aankondigt. 

Sympathie wordt ook vaak gebruikt bij het overnemen van een kwaal en waarbij men dan een analogische verwerking mee doet. Wanneer iemand last heeft aan de ademhaling en men deze behandeld met longkruid, dan dacht men ook dat men de ziekte op dit longkruid kan overzetten. Vervolgens verbrandde men dan het longkruid waardoor de zieke overeenkomstig het proces geen last meer zal hebben.  

Soorten

Analogiemagie

Hierbij wordt in het eerste deel van de spreuk een gebeurtenis vertelt waarbij een god, sjamaan of een ander ingewijd persoon iets abnormaals bovenmenselijk tot stand brengt. Om dit te kunnen doen heeft deze een middel nodig, zoals een spreuk. In het tweede deel van de door de mensen uitgesproken spreuk wordt dan de spreuk herhaald die de goden/sjamanen  gebruikt hebben. Een heel mooi voorbeeld hiervan zijn de Merseburgse spreuken.

OPBOUW :

Historiale :  Het eerste deel van de spreuk vertelt een gebeurtenis waarbij een god of sjamaan betrokken was.

Incantatio : Dit is de echte magische bezwering die deze heeft uitgesproken, vaak in de vorm van rijm of versregels.

Bronnen