2020

De lente begin precies al in januari met temperaturen van 14°C, de vogels zingen al volop maar voor de rest blijft het wel nog rustig. Het is wel duidelijk dat er best wat activiteit is in onze natuur, sommige egels zijn al wakker en hier en daar vliegt er al een dwergvleermuis rond. Maar al bij al blijft de rust wel nog doorduwen, de meeste dieren zijn nog in winterslaap of in rust. Er is wat meer beweging dan bij normale vriestemperaturen, maar de impact van de warmte is eerder beperkt.  

Dat zien we ook bij de amfibieën. De voorbije dagen werden op waarnemingen.be niet meer dan een handvol waarnemingen van actieve kikkers en padden ingevoerd. Enkel in Heist-op-den-Berg werd een uitschieter genoteerd: actieve trek van kleine watersalamander op 8 en 9 januari, goed voor in totaal 53 exemplaren! Van salamanders is geweten dat ze over het algemeen vroeger ontwaken dan padden en kikkers; is dit nu de start van de grote amfibieëntrek? Wellicht niet, al blijft het afwachten wat de volgende dagen brengen. Ook in eerdere zachte winters is er geen betekenisvolle paddentrek geweest voor 20 februari. Vaststaat wel dat relatief hoge temperaturen middenin de winter de dieren eerder nefast dan positief zijn voor deze dieren. Ontwaken uit de winterslaap kost energie, en in deze tijd van het jaar is er vaak nog maar weinig voedsel te vinden. Teveel energieverspilling kan leiden tot verhoogde sterfte bij amfibieën.

Ook bij insecten stellen we gelukkig vast dat de overgrote meerderheid nog in winterrust vertoeft. Er zijn slechts een paar waarnemingen van actieve dagpauwogen, en een enkele gehakkelde aurelia. Ook werd er al een rondvliegende kolibrievlinder gezien. Die soort stond vroeger te boek als een klassieke trekvlinder, die de winters doorbrengt in Zuid-Europa en de Belgische winter niet kan overleven. Maar net als bij de atalanta wagen steeds meer kolibrievlinders de gok: als het hier een zachte winter is, kunnen ze wel overleven. Zo kunnen atalanta en kolibrievlinder bij ons stilaan evolueren van trek- naar standvlinder.

De zachte temperaturen zorgen ervoor dat sommige vogels al lentekriebels voelen. Merels en koolmezen zingen. Als de temperaturen later in de winter weer dalen, dan valt die zangactiviteit wellicht weer stil. Op de voederplank in de tuin is het overigens betrekkelijk rustig: hier en daar een opportunist, maar over het algemeen is er nog genoeg eten te vinden in de natuur –doorgaans zakken vogels massaal naar tuinen af als er in bossen niets meer te rapen valt. Veel vogels die in koudere winters uit het Noorden en het Oosten naar Vlaanderen afzakken om te overwinteren, zijn er momenteel in erg lage aantallen, bijvoorbeeld kramsvogels en kepen. Die overwinteren momenteel noordelijker in Europa. Voor vogels die in strenge winters nogal eens het loodje leggen (van ijsvogels en winterkoningen tot cetti’s zangers) is dit zachte winterweer dan weer een godsgeschenk. Hun populaties worden alvast niet gedecimeerd. 

Samengevat: ondanks het zachte weer zijn veel dieren nog in winterrust. Het is af te wachten of dat de komende weken ook zo zal blijven.

Insectenplagen

De opwarming van de aarde heeft grote gevolgen voor de landbouw, wat zich zal laten voelen op verschillende fronten zoals watervervuiling, droogte en insectenplagen. Hoe warmer het wordt hoe meer inspanningen landbouwers zullen moeten doen om hun oogsten te beschermen tegen insecten. Amerikaanse onderzoekers aan de universiteit van Vermont zijn tot deze conclusie gekomen na een analyse te maken over welke schadelijk impact insecten hebben op verschillende gewassen ( rijst, maïs, tarwe) en dat onder wisselende klimatologische omstandigheden. Deze teelten zijn samen opgeteld goed voor ruim 40% van de wereldwijd geconsumeerde calorieën. Bij ons lijkt het vaak andersom, maar bij een hogere temperatuur verhoogt ook de stofwisseling van insecten, waardoor ze meer moeten eten. Behalve dit, is het ook zo dat in en warmer klimaat insectenpopulaties sterker toenemen naarmate de temperatuur stijgt. Wanneer we weten dat de vraatschade bij deze teelten al een aandeel van 5 tot 20% uitmaakt en dat deze schade met 1/10 tot 1/4 kan toenemen met iedere graad Celsius extra erbij, dan ziet het er niet rooskleurig uit.
De grootste nadelige effecten worden ook voorspeld in de eerder gematigde klimaten zoals Midden-Europa, omdat in klimaatzones de temperatuur zo hard zo stijgen dat de populatie insecten eerder zo vertragen. 
Enige voorbehoud moet welke in acht genomen, omdat de zogenoemde nuttige insecten ook zouden toenemen en er hierdoor een verminderd negatief effect zal zijn.

University of Vermont, VS , 2018