Basilicum (Ocimum basilicum) betekent letterlijk koningskruid, en behoort dan ook tot één van de meest gekende culinaire Italiaanse kruiden. Het feit dat dit kruid het best verkocht kruid is voor de keuken heeft dan wel als keerzijde van de medaille, dat andere gebruiken zoals cosmetisch of voor zijn geneeskracht te weinig gekend zijn.

Geschiedenis

Naamgeving

Ocimum basilicum

De naam Basilicum is afgeleid van het Griekse woord 'baslikos',wat zoveel betekent als koning of koninklijk. Ocimum, de botanische naam, komt dan weer van het woord 'ozein', wat ruiken als betekenis heeft. Door deze woorden samen te voegen, krijgen we dus 'Koninklijke geur', en dat is dan weer de herkomst van de naam 'Koningskruid'.

Koning

De verwijzing naar koning komt door het bijbelse verhaal van de drie koningen die op weg naar Bethlehem een basilicumstruik tegen kwamen. het was Balthasar die hieruit een robijnrood vogeltje zag vliegen dat de woorden sprak " De schepper van hemel en aarde is geboren, het is God en mens en ieder is hem onderdanig". 

Andere talen

Frans : basilic
Duits : basilic, basilicum, Köningskraut, braunsilge (bruinzilver)
Engels : basil

Plantlore

Haïti

In Haïti wordt basilicum gebruikt als ritueel atribuut voor de Voodoo liefdesgodin Erzulie. De krachten van deze godin, zouden in staat zijn om medische klachten omtrent de vruchtbaarheid te kunnen oplossen.

Mexico

Enkele takjes basilicum in uw zakken steken, zou in Mexico moeten volstaan tegen het verlies van uw geld. Het zou er eveneens voor moeten zorgen, dat uw geliefde zijn of haar aandacht steeds aan u schenkt i.p.v. aan relationele concurrenten.

Romeins

Een Italiaanse vrijgezelle dame, die uit was op een beetje romantiek, kan dit aantonen door een potje basilicum voor het raam te zetten.

Kenmerken

Inhoudstoffen

Basilicum bevat veel etherische oliën (van 0,05% tot 1,5%) maar de samenstelling hiervan kan sterk wisselen. Zo zal er linalool , methylchavicol, kampeer, eugenol, pingen en cineol aanwezig zijn. 2 % tot 5% van de inhoud bestaat uit tanninen of looistoffen.

Vindplaats

Basilicum is in het wild terug te vinden in Voor-Indië, waar het voornamelijk in tropische gebieden voorkomt. Ook vanuit Afrika bestaat er een variant, die dan wel eerder in de boskanten aan te treffen is. 

Standplaats

Omdat basilicum een goed gedraineerde bodem nodig heeft en dat op een warme zonnige plaats, wordt deze plant vaak gewoon als terrasplant gehouden. Is er echter een plaats in uw kruidentuin, die ook aan deze voorwaarden voldoet dan mag koningskruid zeker in de volle grond staan. De beste groeiplaats hierbij is een voedingsrijke, zandighumeuze leemgrond.

Teelt

Niet alleen de plant, maar ook het zaad heeft veel zon en warmte nodig om te gaan kiemen. Wanneer je zaait vanaf mei, dan kunnen de plantjes van juni uitgeplant worden. Met aangekochte planten is het eveneens het beste ze pas buiten te zetten vanaf de zomermaanden. Vanaf midden mei tot eind juni kan direct in volle grond gezaaid worden.

Wanneer je gaat zaaien mag je de zaaien slechts met een heel fijne laag zand of grond bedekken. Om toch veel contact te maken met de grond is het beter de zaden goed vast te drukken. Geef jonge zaailingen nooit veel water aangezien deze makkelijk kunnen rotten. Zet basilicum in bosjes na het verspenen zodat de plant gedwongen wordt om zich mooi te vertakken.  Na de laatste nachtvorst mogen de plantjes naar buiten.

De toppen van basilicum kan je ook gebruiken om te stekken, laat ze wel eerst bewortelen in een glas met water.

Onderhoud

Oogst

De smaak-en geurstoffen van basilicum gaan ontzettend snel verloren. Pluk daarom de blaadjes jong en vers, beter nog is om een plantje vanop het tablet, tijdens de maaltijd op de tafel te zetten. Basilicum reageert snel op ijzer en metaal, het kruid smaakt anders en verliest zijn kleur, snij daarom steeds uw laadjes met een inox-mes. Scheuren van de blaadjes is in ieder geval veiliger en beter dan ze te snijden, want door het scheuren gaan de gekneusde blaadjes nog meer aroma afgeven. 
De smaak van basilicum is het intensiefst wanneer we de jonge blaadjes net voor de bloei gaan oogsten.

Een Italiaanse legende vertelt dat wie basilicum snijdt, zal gebeten worden door een adder. 

Wanneer je basilicum oogst is het heel belangrijk om behalve de blaadjes ook een stukje steel mee af te nemen. Wanneer dit niet gebeurt is een kaal stukje stengel dat gene wat overblijft en met veel onnodige energie gaat lopen.

Gebruik

Basilicum maakt voor 50 procent uit van alle verhandelde kruiden binnen Europa. het gebruik van basilicum valt samen met de jaargetijden, namelijk vers in de lente en zomer, eerder gedroogd in de herfst en winter.
Aangezien de blaadjes en stelen steeds vers het best tot hun recht komen, is het wel belangrijk alles goed te reinigen.
Verse basilicum, al dan niet verwerkt in pesto, is vaak gecontamineerd en in de zomer een veel voorkomende oorzaak van salmonellavergiftiging. 

Pesto

Geneeskracht

Zeaxanthine zorgt ervoor dat ons netvlies minder beschadigt wordt, doordat het de schadelijke UV straling filtert. Dit gecombineerd met de aanwezige vitamine A maakt van basilicum een aangewezen kruid voorn onze ogen.

Behandeling

Gebruik

Infuus

Infusen van basilicum ( 1 tot 2%) worden gebruikt als antispasmofdicum, stomachicum, galactagogum en carminativum. De etherische olie kan net als een infuus gebruikt worden bij maagklachten. De plantendelen van het kruid kunnen zuiver of verwerkt als essentiële olie (vlugolie) toegepast worden bij verkoudheden. 

Tuinontwerp

Basilicum past perfect op een terras, waarbij je alle verschillende smaken en geuren in aparte bloempotten kan presenteren.

Aanleg

Omwille van de beperkte winterhardheid, wordt basilicum vaak in potjes op het terras gekweekt i.p.v. in de volle grond. Voorzie hierbij dan wel steeds een goede drainage van de pot. Wenst u echter het kruid toch in de kruidenbak te zetten dan zetten we dit het best aan de buitenzijde zodat het steeds, vanwege zijn beperkte groei, over voldoende licht beschikt en aldus geen concurrentie met andere sterkere groeiers moet aangaan.
Het verschil tussen basilicum in pot of in volle grond, ligt hem in het feit dat bij de planten in volle grond de blaadjes sneller bitter worden. Door veel zon kan dit anderszijds ook evolueren naar een pittigere pepersmaak.

Verwante soorten