Geschiedenis

2000

Voedselzekerheid is niet alleen een probleem voor derdewereldlanden of lageloonlanden. In rijkere Westerse landen en dan vooral in stedelijke gebied ontstaan zogenaamde 'food desserts' of voedselwoestijnen. In deze wijken zijn geen verse groenten en fruit beschikbaar, alleen het goedkopere fastfood dat de oorzaak is van voedingsziekten en zwaarlijvigheid.
Alles samen lijden 3 miljard mensen, dit is bijna de helft van de bevolking, aan voedingsziekten ten gevolge van een voedingstekort, onder-en overgewicht. 

2010

Sinds de jaren 2010 zien we veel meer de trend opkomen om zoveel mogelijk zelf te gaan voorzien in de eigen voeding. Mensen die de plaats hebben leggen een moestuin aan en zij die over minder beschikken zijn al blij met een vierkante-meter-tuin. Zoals alles leek ook deze trend van voorbijgaande aard, maar voor velen, meer dan in eerste instantie gedacht werd de trend een soort van levensstijl die meer omvat dan alleen maar eten eigen tuin. Mensen gebruiken hun moestuin en autonomie als een nieuwe manier om een bijdrage te leveren aan de maatschappij en de natuur.

De trend om qua voeding meer en meer te rekenen op de zogenaamd superfoods blijft overeind maar werkt in golven. De ene moment is het al quinoa wat de klok slaat terwijl het een jaar later weer spelt is. Zoals iedere hype is het weer wachten tot de volgende het overneemt. Het blijft belangrijk hierbij te beseffen dat variatie in voeding doorslaggevend is voor de gezondheid, en dat eigen kweek van groenten, of het nu een kopje sla of zelfgeteelde soja is, steeds positiever zal zijn dan een superfood uit de winkel. 

2030

In de doelstellingen voor duurzame ontwikkeling van de VN bepaalt doelstelling 2 dat er geen honger meer mag zijn tegen 2030

Bescherming

Vele van de bij ons momenteel geteelde gewassen zijn ontstaan na jarenlange selecties op resistentie en weerbaarheid tegenover ziekten. Echter geen enkele soort is nooit voor de volle honderd procent geheel immuun voor alle kwalen die kunnen opkomen. Bedenk hierbij ook dat het vele eetbare gewassen dienen te beschermd worden tegen klimatologische omstandigheden, waarop zij in hun oorspronkelijke groeiplaats niet mee hoefden af te rekenen.  De specifieke preventieve of effectieve bestrijding hiervan kan men terugvinden in het hoofdstuk Ecologisch of bij de teelten zelf.

Ongedierte

Voor alle vormen van vraatschade die ontstaat door dieren bestaan vele preventieve maatregelen die  bij ecologisch tuinieren van toepassing zijn. Hieronder worden enkele algemene tips opgesomd die wanneer men ze in acht neemt reeds voor een hoger rendement gaan zorgen.

• Gebruik steeds het principe van wisselteelt
• Zet combinaties van planten waarbij geuren of andere stoffen van de ene soort insecten gaan bestrijden of weren bij de andere.
• Lok natuurlijke vijanden door ze de nodige voeding en habitat aan te bieden.
• Gebruik alleen indien noodzakelijk vallen, en neem steeds soorten die geen nuttige insecten gaan doden.
• Bescherm uw planten en zaailingen met netten, gaas, tunnels of clochen
• Gebruik afschrikmiddelen zoals vogelverschrikkers of blinkend materiaal zoals CD's

Ziekten

Ziekten zin sterk klimaatsafhankelijk en kunnen dus niet altijd goed voorspeld worden, echter met enkele hygiënisch en structurele maatregelen kan veel voorkomen worden. De aard en herkomst van de ziekte (virus, bacterie of schimmel ) bepaalt de verdere behandelingen of preventieve acties.

• Zorg voor een goede ventilatie en luchtcirculatie tussen de planten
• Verwijder aangetaste plantendelen direct
• Een sterke gezonde plant is minder vatbaar voor ziekten. Bemest dus indien nodig
• Ontsmet uw materiaal zoveel mogelijk, in sommige gevallen zelfs bij iedere plant

Tuinontwerp

Alvorens te beginnen met aan te planten is het beter eerst na te denken welke eetbare planten we wensen, welke noden deze hebben en welke extra voorzieningen deze nodig hebben. Bekijk en plan ook de vaste elementen zoals een tuinhuis, een compostvat of wandelpaden in functie van bijvoorbeeld de moestuin. Anderzijds kan het ook perfect dat de boomgaard eveneens fungeert als kippenwei, of dat eetbare sierplanten de borders gaan opfleuren. Een moestuin, kruidentuin, boomgaard of welke verzameling dan ook kan ontworpen of ingericht worden naargelang de stijl dat men wenst. Hiermee wordt bedoelt dat het niet steeds een vlakte vol bedden moet zijn zoals een formele moestuin, maar dan het evengoed een border groenten volgens de cottagetuin-principes kan worden.

Ergonomisch

Hou bij de indeling van de tuin steeds rekening met het feit dat men makkelijk moet kunnen werken zonder dat we daarbij ons lichaam onnodig dienen te belasten. Werk bijvoorbeeld met verhoogde bedden, en laat hierbij voldoende ruimte tussen zodat we deze makkelijk kunnen bereiken om water te geven en de planten te kunnen onderhouden. De ideale breedte voor plantstroken of bedden bedraagt 1,20meter. Verhoogde bedden hebben dan weer het voordeel dat ze behalve beter opwarmen en draineren, eveneens onze rug drastisch gaan besparen omdat bukken niet langer nodig is. Het principe van verhoogde bedden kunnen we doortrekken naar het werken met mini-moestuinbakken of bloempotten. De enige beperking hierbij is de eigen fantasie en handigheid.  

Het randeffect is een bijkomend voordeel bij de aanleg van paden bij het kweken van eetbare planten. Dit effect ontstaat langs de randen van stenen tegels of borduren waarbij deze de opgeslagen warmte en aflopend water afgeven aan de planten rondom. Om hiervan optimaal te profiteren kunnen we de tegels geschranst leggen zodat er meer planten langs de randen kunnen gezet worden

Microklimaat

Van een microklimaat is er sprake wanneer de omstandigheden op kleine schaal anders zijn dan het overheersende algemene klimaat. Gaan we groenten kweken in de nabijheid van een boom, plant dan geen soorten die veel vocht en zonlicht nodig hebben. Zorg er ook voor dat de planten zelf doorheen hun groeistadium elkaar niet nadelig gaan beïnvloeden door een verandering van microklimaat. Zet hoge planten zoals suikermaïs niet in die richting van de lichtinval dat ze een schaduw kunnen werpen op wortelen of sla.  

Soortspecifiek

Hou steeds rekening met de soortspecifieke eigenschappen en vereisten wanneer we de moestuin, siertuin, enzomeer gaan invullen met eetbare planten. Geef planten de ruimte om zich te kunnen ontwikkelen. De juiste plant op de juiste plaats gaat op termijn vele kopzorgen en onderhoud voorkomen.

Variatie in oogst

Zeker bij bladgroenten maar ook bij wortel-of knolgewassen komt het te vaak voor dat er na de oogst gaten vallen. Deze vormen dan weer ruimte voor ongewenste planten, of zijn verder van geen nut. Beter is het dus de oogst te laten zo te laten variëren naar groeitijdstip zodat de beschikbare ruimte steeds benut wordt. Voorkom ook dat er veel oogst is op korte tijd, waardoor er een overschot is en de kans vergroot dat er tekorten gaan optreden op andere momenten. Laat ruimte tussen het zaaien van een zelfde gewas zodat de oogst hiervan voor langere tijd kan verlengd worden.

Plant sla naast courgette of pompoenen wanneer deze nog klein zijn. Op deze manier is de sla reeds oogstklaar wanneer de courgettes meer ruimte nodig hebben. Hebben we reeds wortelen of radijzen kunnen eten, dan kan deze plaats weer beplant worden met nieuwe sla

Combinatie

Tracht waar mogelijk groenten of fruit steeds te combineren zodat de ruimte beter benut wordt, of zodat er preventief aan bestrijding of bescherming kan gedaan worden. Er zijn reeds en steeds talloze voorbeelden gekend, maar niets onthou hierbij dat de enige beperking uw eigen inspiratie, kennis en fantasie is.

Bij de teelt van suikermaïs is het perfect mogelijk om de stengels te gebruiken om staakbonen er tegen te laten opgroeien. De aanplanting van citroenmelisse of basilicum kan ervoor zorgen dat ongewenste insecten wegblijven uit de buurt van andere groenten of kruiden. 

Aanleg

Denk bij het aanplanten van eetbare soorten niet alleen maar aan een moestuin met verhoogde bedden of een grote kruidenbak. Deze hebben zeker een groot voordeel voor de plantengroei en de manier van werken, maar zijn vanwege hun omvang niet altijd mogelijk.

Verhoogde bedden zorgen voor een betere opwarming en drainage, waardoor de planten sneller en dieper kunnen groeien tussen een bodem met een uitstekende structuur.

Vaak komt het voor dat de beschikbare ruimte beperkt is, zodat we ons moeten richten op een combinatie met sierplanten of het opkweken in potten of bakken. Met een beetje creativiteit kunnen we sla en aardbeien verticaal tegen de muur laten groeien, zetten we tomaten in hanging baskets, tot zelfs fruitbomen in kuipen.

Zelfvoorzienend = 1 282 vierkante meter grond

Om elke Vlaming van eten en drinken te kunnen voorzienig is er een totale oppervlakte van 808 700 hectare nodig. Dat betekent dat iedere individu een oppervlakte van 1 282 vierkante meter zou moeten onderhouden om zelfvoorzienend te kunnen zijn. Dat is quasi onmogelijk daar de eigendom van de meesten minder dan 500 vierkante meter en bij de generatie twintigers en dertigers gemiddeld slechts 200 vierkante meter groot is. De effectief beteelde oppervlakte aan landbouwgrond bedraagt slechts 665 500 vierkante meter. Hierbij zou men dus uit kunnen concluderen dat deze oppervlakte landbouw streng moet beschermd worden en zelfs moet uitgebreid worden. 

Bemerk echter dat we hier spreken over de klassieke landbouw en de benodigde oppervlakte voor veeteelt. Hieronder zitten dus bijvoorbeeld ook de velden graan die geteeld worden voor veevoeding en zo verder. Er zijn momenteel nog geen juiste metingen over de benodigde oppervlakte van bijvoorbeeld permacultuur, maar er wordt wel reeds een richtcijfer van 400 vierkante meter gegeven.  Dit geeft dus een totaal ander beeld dan de klassieke landbouw en zou betekenen dat een groot deel van de huizen nu al reeds voldoende oppervlakte heeft voor 1 persoon te voorzien.

Op deze moment weten we nog te weinig welke richting de landbouw naar de toekomst uit gaat, wordt het stadslandbouw, groenten kweken in een loods met kunstlicht, wordt het permacultuur of eerder een werkwijze zoals agroforrestry. wat we wel nu al kunnen concluderen dat de huidige manier van landbouw roofbouw pleegt op de beperkt beschikbare grond en een bedreiging vormt voor de natuur en het landschap.  

  

Soorten

Permacultuur

Pollycultuur

Bij pollycultuur worden de verschillende eigenschappen van planten gebruikt zodat er een geheel bestaat waarbij iedere soort er voordelen van ondervindt. Er worden bijvoorbeeld kruiden naast kolen geplant zodat we insecten die op de geur afkomen misleid worden. Het beeld van een moestuin met pollycultuur lijkt wel een slordig geheel, net alsof alle planten vlug naast elkaar gezet zijn. Er wordt niet in stroken of met bedden gewerkt, en indien nodig kunnen er ook sierplanten in voorkomen, wanneer deze een nut kunnen uitoefenen op de groenten.

Gebruik

Keuken

Wanneer we verschillende kruiden en groenten in de tuin laten groeien, dan gaan we deze omwille van hun goede culinaire eigenschappen stelselmatig meer gebruiken in de keuken. Dit kan gaan door ze te oogsten uit een kruidentuintje nabij de keuken, maar het kan ook evengoed terwijl we doorheen onze tuin wandelen, en de plantedelen vers kunnen plukken. Op deze manier gaan we doelbewust planten kiezen naargelang het gerecht, maar kunnen we ook genieten van een smakelijk blaadje tijdens het snuisteren tussen het groen.

Bewaren

Invriezen

Heel veel kruiden kan je fijnhakken, om ze daarna samen in een ijsvorm te plaatsen en daarbij water toe te voegen. Plaats ze in de vriezer, en wanneer u het kruid nodig hebt, is steeds beschikbaar. Sommige kruiden zoals basilicum verliezen wel hun structuur, en kunnen op deze wijze, enkel bewaard worden, wanneer ze verwerkt zijn tot pest

Geneeskracht

Het gebruik van medicijnen tegen allergieën is sinds enkele jaren met bijna 70 procent toegenomen. Een allergie op zich is een recatie van het immuunsysteem op lichaamsvreemde stoffen. Hiertoe behoren stuifmeelkorrels en bestanddelen van voedsel, waarbij vooral deze laatste belangrijk zijn voor de grote stijging in allergieën in de laatste jaren. De wetenschap is er voorlopig nog niet over eens waaraan dit ligt, maar een verandering in voedingsgewoontes is een belangrijke factor. We eten een grotere variëteit aan fruit en groenten in vergelijking met pakweg 20 jaar geleden. Denk hierbij bijvoorbeeld maar aan een groeiende allergie aan kiwi's  of citrusvruchten. Het feit dat de ene allergie ook een andere kan veroorzaken is dan weer kenmerkend voor een opkomende voedselallergie bij hooikoortspatiënten. Een verhoogde gevoeligheid aan stuifmeelpollen komt dan weer doordat boortollen agressiever worden naarmate de luchtvervuiling hoger is. 

Remedies