Vuursalamander Wild
De vuursalamander is een opvallende, zwart met gele salamander die vooral in loofbossen te vinden is. Het is een van de bekendste salamandersoorten in Europa en een imposante verschijning.
Geschiedenis
2008
In het Nederlandse Bunderbos is een plotse enorme sterfte onder de vuursalamanders zonder een duidelijke oorzaak te kennen.
2013
De verklaring voor de plotse overlijdens is gevonden : een schimmel genaamd Batrachochytrium salamandrivorans. Deze schimmel, ook kortweg Bsal, heeft plaatselijk 99,9% van de populatie uitgeroeid. Ook in België breekt de schimmelziekte uit, met een eerste waarneming in Eupen.
2014
Stelselmatig zien we meer haarden van Bsal opkomen, zo ook in Robertville.
2015
In 2015 is er dan weer in Luik een uitbraak van Bsal. Maar ook Duitsland ontsnapt er niet aan, en op steeds meer en meer locaties wordt er Bsal aangetroffen.
2016
In 2016 is er een enorme uitbraak van de schimmelziekte Batrachochytrium salamandrivorans waardoor de nu al bedreigde soort het nog moeilijker krijgt. Na alle eerdere uitbraken is er ook Dinant aan de beurt.
Maatregelen
- opvolgen van aanwezigheid van Bsal
- monitoring van vuur-en kamsalamanders
- beheersen van Bsal bij uitbraak
- limitering invoer van Aziatische salamanders
2017
Op 21 maart is er een nationaal actieplan goedgekeurd met daarin een opsomming van maatregelen voor de opvolging van de aanwezigheid van Bsal in België.
2020
Na 2016 is er alweer een nieuwe uitbraak van de schimmelziekte Batrachochytrium salamandrivorans. In de Luikse gemeente Olne worden tientallen kadavers gevonden waarna de gemeente zeer streng de locatie isoleert en zelfs een buurtweg afsluit. Deze reactie op de uitbraak zorgt ervoor dat eerdere andere locaties weer onder de aandacht komen en ook daar acties geëist worden.
Na vele jaren droogte zijn de grondwaterstanden eindelijk weer wat hersteld en zien we op sommige plaatsen hoge tellingen van adulte salamanders. Echter zorgt een plotse droogte in het voorjaar dat de noodzakelijke poelen voor de larven helemaal droogvallen.
Naamgeving
Officiële benaming :
Familie : Salamandridae
Geslacht : Salamandra
Soortnaam : Salamandra salamandra
Nederlandse benaming :
Vuursalamander
Duitse benaming :
Feuersalamander
Engelse benaming :
Fire Salamander
Volksbenaming :
Vuurtjes
Vroeger werd gedacht dat de vuursalamander uit het vuur werd geboren. Het diertje verstopt zich vaak onder dood hout of in een houtstapel. Het gebeurde wel eens dat er eentje ongemerkt mee naar huis werd ‘gesprokkeld’, wanneer brandhout in het bos werd verzameld. Als het hout dan op het vuur werd gegooid, kwam de vuursalamander tevoorschijn.
Kenmerken
| kenmerken | |
|---|---|
| grootte | 14-20 cm |
| leefwijze | Nachtactief |
| kleur | Zwart met gele vlekken |
| voeding | Insecten, wormen, slakken |
| voortplanting | Levendbarend |
| biotoop | Loofbossen |
| geluid | Stil |
Uiterlijk
De vuursalamander kan een grote salamander worden en dan valt hij zeker op met zijn geelzwarte tekening.
Biotoop
De vuursalamander leeft voornamelijk in vochtige loofbossen met een rijke ondergroei en voldoende schuilplaatsen, zoals de typische oude eiken-beukenbossen. Ze hebben een voorkeur voor gebieden met schoon stromend water. Vaak zijn het kleine bospoelen maar soms ook traagstroomende beekjes. Zeer belangrijk bij vuursalamanders is een hoge aanwezigheid van dood hout, en dan vooral liggend.
Leefwijze
De vuursalamander is nachtactief en houdt zich overdag schuil onder stenen of in boomholtes. In de lente worden de jongen geboren in nabijgelegen wateren.
Voeding
Volwassen vuursalamanders eten alles wat in hun mond past zoals miljoenpoten, landslakken, spinnen en wormen.
Voortplanting
Op vochtige wat mildere avonden en nachten trekken de vrouwtjes naar stilstaand water om er hun larven af te zetten. Er is dus geen sprake van slierten eieren bij deze salamander.
Voorkomen
De vuursalamander komt in de Ardennen en Eifel veelvuldig voor, maar in Vlaanderen is hij zeldzaam.
Bedreiging
De populatie vuursalamanders is bedreigd door habitatverlies en infectieziekten zoals Batrachochytrium salamandrivorans. Deze schimmel heeft het potentieel om vele amfibieënsoorten aan te tasten, maar vooralsnog is het vooral de vuursalamander die dan wel grotesk wordt aangevallen.
- habitatverlies
- infectieziekten
- droogte
- geïsoleerde populaties
Droogte
Droogte, en dan zeker zoals het vanwege het veranderde klimaat steeds vaker voorkomt, over periodes van jaren is een enorm probleem voor de vuursalamander en dan vooral voor de ontwikkeling van de larven.
Deze larven worden meestal afgezet in zuurstofrijke poelen en traagstromende beekjes tot soms zelfs in een karrespoor. Door droogte drogen deze op en kunnen de larven niet tijdig metamorfoseren en stierven ze. Zowel de larven die afgezet werden in de herfst van 2019 en de lente van 2020 gingen hierdoor verloren.
Zoniënwoud
In het Zoniënwoud, waar een vrij grote relictpopulatie aanwezig is, zag men in 2020 recordaantallen adulte salamanders. Echter door een langdurige droogte verdween het water uit de bronbeken samen met de larven.
De droogte en zelfs het verdwijnen van een groot deel larven hoeft voor de vuursalamanderpopulatie niet rampzalig te zijn, aangezien deze dieren in het wild tot wel 15 jaar oud kunnen worden. Dit betekent dat één slecht jaar niet meteen het uitsterven van een soort zal betekenen. Echter lokaal, en dan zeker bij relictpopulaties kan een slecht jaar een negatieve impact hebben op het lokaal voortbestaan van de soort. Hoe kleiner een populatie al is, hoe groter de kans op plaatselijk uitsterven is. Hierbij komt dan dan een populatie sterk geïsoleerd is waardoor uitwijken naar betere locaties geen optie is.
Bescherming
Indammen en stuwen
Met behulp van dammetjes kan het water in de beken en plassen langer opgestuwd worden. echter is dit effect onvoldoende wanneer de aanvoer van water door regen en bronnen onvoldoende is.
- indammen/stuwen van waterlopen
- verspreiding populatie
- kwetsbaar statuut
Verspreiden en uitzetten
Soms is het noodzakelijk om geïsoleerde populaties toch te verplaatsen naar betere translocaties om de soort in een gebied te behouden. Hierbij betreft het dan vooral locaties die veel beter voorzien op de overlevingskansen van de larven, de genaamde voortplantingslocaties.
Rode lijst
Op de Rode Lijst staat de vuursalamander genoteerd als kwetsbaar, wat zijn bescherming alsook de bescherming van zijn biotoop sterker maakt.