Roodborstje Lore

Geschiedenis

Kelten

Bij de Kelten staat het roodborstje symbool voor de eikenkoningen van de zomer. 

Noormannen

In de Noorse mythologie wordt het roodborstje steeds geassocieerd met de god Thor. Hierdoor staat het ook symbool tegen stormen en bliksemslagen.

Geografisch

Verenigde Staten

In Amerika wordt de roodborstlijster aangeduid met de roepnaam Robin en niet het roodborstje. Een aantal verhalen zijn duidelijk overgenomen vanuit de Europese folklore, waardoor het niet altijd transparant is welke vogel er nu bedoeld wordt. Dit neemt niet weg dat de symboliek bij beide vogels quasi identiek is.  

een roodborstlijster, de Amerikaanse Robin

Europa

Verenigd Koninkrijk

In Engeland was het in de Victoriaanse periode de traditie om de postbezorgers te tonen op de kerstkaarten. Zij droegen toen een fel rood uniform, dat zeker in een winters landschap mooi opviel. Later werd de postbode vervangen, maar het rode accent van het uniform werd vervangen door een rood vogeltje. Toen de rode klederdracht van de postbeambten nog rood was werden ze gemakkelijkshalve 'Robins' genoemd, een verwijzing die ook later bij de groene uniformen nog is blijven bestaan. 

De symboliek van het roodborstje, als zijnde een boodschapper, loopt hier ook parallel. Er is dus niet alleen een gelijkenis door de kleur van het uniform, maar ook met de taken die moeten verricht worden. Laat het dan tijdens kerst vooral brieven en kaartjes zijn van verre geliefden, berichten die ons zeer emotioneel raken en het beeld van beide is compleet.

In de Suffolk-folklore, velen van bij elkaar geschreven rond 1893, komen we verschillende verhalen en wijsheden over het roodborstje tegen.

Zo ging de gevleugelde waarschuwing 'You must not take robin’s eggs; if you do you will get your legs broken ’ in die periode al heel vaak rond. Er kwam zodoende een zeker taboe te liggen op het stelen van de eieren van een roodborstje. Laat het nu zo zijn dat deze kwaadaardige voorspelling werd rond gebazuind door de Victoriaanse jongeren, kwajongens met aanzien, en laat het dan ook net deze jongeren zijn die maar al te graag de eieren zelf gingen stelen. Ze behielden de gestolen eitjes graag voor zichzelf, zodat ze hun mooie aanwinsten konden tentoonstellen.

In Suffolk gaat ook het verhaal rond, dat als je al dan niet bewust een roodborstje dood, je zal achtervolgt worden met rampspoed. Zo was er een jonge schooljongen die, met de beste wil en goede intenties, een gewond roodborstje in zijn handen hield. Ondanks zijn goede zorgen en warmte stierf het diertje verscholen tussen zijn handpalmen. Vervolgens begonnen zijn handen steeds hevig te trillen, zelfs zo hard dat hij niet meer kon schrijven en zijn schoolresultaten enorm achteruit gingen. Het enige wat de jongen telkens herhaalde was dat het begonnen was op de dag dat het roodborstje in zijn handen stierf.

In Devonshire werd het roodborstje vroeger Rob-Urdick genoemd en verwijzing naar de vroegere naam Robin-Rudock. Het waren de Victorianen alweer die het roodborstje met de eerdere naam 'Redbreast' begonnen te benoemen met de eerder antropomorfe aanspreking Robin.
Toch wordt ook hier het roodborstje niet alleen maar met liefde en voorspoed aanschouwd. Een kerstkaartje met de beeltenis van een roodborstje op de schouw zou al voldoende om leed over zich heen te roepen.

Religie

Christendom

Er wordt gezegd dat er al een roodborstje aan de kerststal bij de geboorte van Jezus aanwezig was, waarbij het door zijn gefladder het vuur goed aangewakkerd bleef. Het vogeltje, steeds naarstig aan het werk, was zich er niet van bewust dat zijn borst ook roodgloeiend werd. Als teken van dankbaarheid is deze steeds rood gebleven, als symbool van inzet en heiligheid

Een andere legende gaat over hoe een roodborstje eigenlijk in eerste instantie een gewoon klein bruin vogeltje was, ééntje van het type zoals er al zoveel bestaan. Toen Jezus reeds aan kruis hing vast gemaakt door de spijkers en met een doornenkroon op zijn hoofd, was het dit vogeltje dat het leed wou verzachten. Stukje per stukje trok het de doornen uit zijn hoofd en ook de spijkers werden verwijderd. Echter tijdens deze daad raakt het bruine vogeltje bespat met het bloed van de Messias. Als teken van moed en mededogen is deze bloedvlek vanaf dat moment onlosmakelijk verbonden met dit anders gewoon klein bruin vogeltje.

Symboliek

Het roodborstje staat bekend als de vriend van de tuinman, vooral wanneer er gespit wordt, of wanneer de compost wordt opengewerkt, is het steeds in de buurt. Omwille van zijn grote honger is dit vogeltje steeds te vinden waar er grond verzet wordt en er makkelijke prooien te rapen vallen. Of het nu een tuinier, een mol of een everzwijn is die de grond open woelt maakt niet veel uit. Vrienden zijn er overal. 

Roodborstjes blijken te kunnen bewegen tussen wat we de twee werelden noemen, namelijk diegene waar we op leven en diegene van de onderwereld. Hierdoor zijn ze in staat om boodschappen over te brengen van onze dierbare overledenen. Ook wordt het roodborstje aanzien als een liminaal wezen tussen de hemel en de aarde, en dan komen we weer op de functie van overbrenger van boodschappen van onze geliefden.

  • vriend van de tuinman
  • geluk
  • wedergeboorte
  • boodschapper van overledenen
  • heilige bescherming

In het overgrootte deel van de verhalen, komt het er steeds op neer, dat het kwetsen, doden en zelfs verniel an het nest van een roodborstje, niets dan ongeluk en rmapspoed met zich zal meebrengen.

Fantasie en magie

Dood

De legende gaat dat roodborstjes wanneer ze een overleden persoon treffen, deze direct beginnen te bedekken met mos en takken. We zien hier wel alweer de ijver van een roodborstje wanneer ze maar kunnen wroeten, graven en bedekken, dit gecombineerd met de dichte band van het vogeltje met onze overledenen, geeft dit verhaal wel enige betekenis. Zo worden roodborstjes ook wel gesignaleerd rondom rouwenden wanneer ze verzamelen rondom het graf bij de ten aarde lating. Het zou kunnen dat dit vogeltje de familieleden komt troosten bij hun verdriet, maar evengoed wordt het aangetrokken door de hoop aarde die weldra wordt open geschept.

Kunst

Literatuur

Gedichten

"Who killed Cock Robin?"

"I," said the Sparrow,

"With my bow and arrow,

I killed Cock Robin."

 

"Who saw him die?"

"I," said the Fly,

"With my little eye,

I saw him die."

 

"Who caught his blood?"

"I," said the Fish,

"With my little dish,

I caught his blood."

 

"Who'll make the shroud?"

"I," said the Beetle,

"With my thread and needle,

I'll make the shroud."

 

"Who'll dig his grave?"

"I," said the Owl,

"With my little trowel,

I'll dig his grave."

 

"Who'll be the Parson?"

"I," said the Rook,

"With my little book,

I'll be the Parson."

 

"Who'll be the Clerk?"

"I," said the Lark,

"If it's not in the dark,

I'll be the Clerk."

'Wo killed Cock Robin'

Dit is een volksliedje, een gedicht of nog beter gesteld een rijmpje, zodat men de liefde voor de gekende Robin Hood goed kon onthouden.

"Who'll carry the link?"

"I," said the Linnet,

"I'll fetch it in a minute,

I'll carry the link."

 

"Who'll be Chief Mourner?"

"I," said the Dove,

"I mourn for my love,

I'll be Chief Mourner."

 

"Who'll carry the coffin?"

"I," said the Kite,

"If it's not through the night,

I'll carry the coffin."

 

"Who'll bear the pall?

"We," said the Wren,

"Both the Cock and the Hen,

We'll bear the pall."

 

"Who'll sing a Psalm?"

"I," said the Thrush,

"As she sat on a bush,

I'll sing a Psalm."

 

"Who'll toll the bell?"

"I," said the bull,

"Because I can pull,

I'll toll the bell."

 

All the birds of the air,

Fell a-sighing and a-sobbing,

When they heard the bell toll,

For poor Cock Robin.

Films

Batman

In de Batman-reeksen verricht hij vaak zijn heldendaden in het gezelschap van zijn trouwe helper Robin. Zijn groen pak en drang naar gerichtigheid geven aan dat hij geïnspireerd is op Robin Hood en niet op het vogeltje.