Egel
Een egel wordt voor velen beschouwt als één van de echte wilde dieren die toch in onze tuin voorkomt. Zijn bezoek of aanwezigheid wordt steeds als een belevenis beschouwt en soms kan je hem dicht benaderen, maar net wanneer je denkt dat hij tam aan het worden, ontdek je al gauw dat het steeds een wild dier blijft.
Behalve een geliefd dier is de egel ook een beschermd dier, je mag, kan en moet een egel aantrekken, maar je mag hem niet opsluiten of in gevangenschap houden. Dit betekent dat de mogelijkheid om de tuin te verlaten en het territorium te verkennen steeds mogelijk moet zijn.
Kenmerken
| kenmerken | |
|---|---|
| grootte | 20 tot 30 cm. |
Leefwijze
Nachtdier
Vanaf valavond wordt de egel actief en gaat hij op zoek naar eten en drinken. Op één nacht legt hij wel 3 kilometer af waarbij hij vele tuinen bezoekt en soms andere egels tegenkomt. Tijdens deze wandelingen zullen ze zich soms verschuilen in geïmproviseerde slaapplaatsen onder een haag, en takkenwal en dergelijke meer.
Winter
Het kenmerk om tot winterslaap komt wordt veroorzaakt door lage temperaturen en het gebrek aan voedsel tijdens de winter. Egels trachten de koude te overbruggen door te overleven op hun vetreserve die onderhuids ligt opgeslagen. Als de temperatuur onder de 10°C komt, gaat de egel een nest bouwen. Dit is een losse, structuurloze hoop bestaande uit dorre bladeren, aangevuld met gras, mos en soms twijgen en stengels. Als het nest groot genoeg is, maakt hij er een holte in. Zodra de hoop bladeren een doorsnede van ongeveer 50 cm heeft, legt hij een gang aan om naar binnen te komen en wordt de bodem van het hol bekleed met een tien centimeter dikke laag bladeren. De bladeren hebben een sterk isolerende werking. Bij een buitentemperatuur van -8 °C is het binnenin het hol 1 °C tot 5 °C. Het nest wordt aangelegd op een beschutte plek op de grond, zoals een houtstapel of een composthoop of tegen een schutting. Ook in schuren bouwt hij soms een nest. Hier brengt hij de gehele winter opgerold door.
Tijdens de winterslaap stopt de spijsvertering van een egel, ook de hartslag en de ademhaling vertragen. Hun normale lichaamstemperatuur van 35°C verlaagt naar 5°C. Ondanks dit raken ze nog steeds een kwart tot een derde van hun gewicht kwijt.
Verstoring
Tijdens de winter gebeurt het vaak dat mensen hun brandhout gaan opruimen of verbruiken, en daardoor de egels gaan verstoren die net onder deze stapels warm hout hun winterslaap aan het houden zijn. Een nieuwe zoektocht naar een schuilplaats kost veel energie, waarvoor voedsel nodig is, wat de egel tijdens deze koude maanden niet zal vinden. De kans dat een egel dit overleeft is der mate klein, dat hij het zonder hulp niet zal halen.
Lente
In de lente wanneer vooral de nachttemperatuur stijgt ontwaken de egels, en dit normaal gezien wanneer hun dierlijke voeding ook weer in voldoende mate aanwezig is.
Biotoop
De Egel is een solitair maar niet territoriaal dier, koppeltjes blijven maar voor korte tijd samen, maar de leefgebieden kunnen overlappen. De grootte van het leefgebied is sterk afhankelijk van het voedselaanbod, de leefomgeving en het geslacht. Meestal bedraagt dit 10 tot 15 hectare maar het kan soms wel tot 30 hectare groot zijn. Het territorium van een mannetjesegel is 5 maal zo groot dan dat van een vrouwtje en bezit ook meerdere slaapplaatsen. Ondanks hun groot leefgebied, maar dankzij hun verdraagzaamheid voor soortgenoten kunnen we toch stellen dat in de meeste gevallen er 2 exemplaren leven op één hectare.
Ze leven in heggen, hagen, struwelen, echt natuurgebieden maar ook even goed in een tuin in een woonwijk.
Voortplanting
De voortplanting vindt plaats in het voorjaar tot zelfs september, afhankelijk van het succes bij het eerste nest. Na een paring, die erg luidruchtig kan zijn, verlaat het koppeltje elkaar direct.De meeste jongen worden geboren in juni in een nest dat bestaat uit enkele takken met een hoop bladeren. Dit vindt men vaak aan een composthoop, een houtwal of een brede haag. Na een twintigtal dagen verlaten de jongen(2-6 stuks) dit nest. Twee maanden na de geboorte wanneer het zogen gestopt is en de egels al zelfstandig het nest verlaten worden zij door hun moeder verstoten. Vanaf de geboorte zal slechts de helft hun eerste maand overleven.
Voeding
De Egel is een van de grootste insecteneters uit onze tuin. Op één nacht kan hij 70 gram aan insecten, ongewervelden en naaktslakken verorberen. vanwege zijn opportunistisch dieet zal hij bij aanwezigheid van een poel ook amfibieën en reptielen tot zich nemen. Kleinere knaagdieren alsook jonge vogeltjes en eieren kunnen op zijn menu staan. Zijn seizoensafhankelijke eetlust dwingt hem echter om in de herfst ook plantaardig voedsel zoals bessen en vruchten, maar ook paddestoelen te eten.
Bedreiging
- Verkeer : Egels zijn in onze streken de nummer 1 op de lijst van meest doodgereden dieren
- Habitatverkleining : Woonuitbreiding en intensiviering van de landbouw
- Vergiftiging : rechtstreeks of onrechtstreekse opname
- Afval : Plastic, ijzerdraad en blik zorgen voor verstikking en wonden
- Verstoring
- afname van voedseldieren
- Klimaatopwarming
Verkeer
Naar schatting vinden jaarlijks 250 000 egels de dood in het onder autowielen. De pad staat steevast op nummer 1 in de top 3 van dierlijke verkeerslachtoffers, waarna de egel en de vos volgen. Dat mag dan al een schatting zijn, maar de echte registraties bij het INBO (Vlaanderen) spreken gaan ook al boven de 7 000 slachtoffers. Afhankelijk van de organisatie en het moment van de telling varieert de stand in de schikking maar spijtig genoeg staat de egel steeds in de top-3.
Habitatverlies
In het Verenigd Koninkrijk is de egelpopulatie met 95% gedaald sinds 1950, waar bij de oorzaak vooral te vinden is bij het verlies van hagen en kreupelhout. Op 60-jaar tijd is er een kleine 500 kilometer haag verdwenen, terwijl dit kermenkend was voor het Engelse landschap.
Tuinen worden u ook vaak volledig hermetisch afgesloten met draad of panelen waardoor er weinig of geen mogelijk tot bezoek van een egel mogelijk is. Willen ze toch een tuin bezoeken dan is dit meestal enkel mogelijk langs de voorzijde, waardoor ze langs de straat moeten wandelen.
Klimaatopwarming
Door de snellere hogere temperaturen en soms zelf het uitblijven van een winterperiode is de winterslaap volledig verstoord. Ze blijven wakker en dat zorgt er dan ook voor dat ze hun kracht en energie moeten aanvullen met insecten of andere kleine dieren die onvoldoende aanwezig zijn.
Bescherming
6 tips voor meer egels
- Een rommelhoekje met snoei-en bladafval vormt niet alleen een makkelijke opslagplaats voor jou, maar ook een goede verstopplaats voor de egel
- Heb je een vijver, zwembad of poel, zorg dan steeds met een plankje dat de dieren eruit geraken
- Verbrand niets in je tuin wanneer je niet zeker bent dat er geen egels onder zitten
- Zorg ervoor dat egels zich zonder problemen kunnen bewegen tussen verschillende tuinen. Vaak is het voldoende om enkele mazen uit uw omheining weg te knippen. reken steeds op een doorgang van 15 op 15 cm.
- Bescherm je graag uw fruit en kleinfruit tegen duiven en merels, voorkom dan dat egels met hun pootjes verstrikt geraken. Laat steeds onderaan een ruimte van 20 cm. vrij.
- Wanneer je insecten en slakken aantrekt zorg je bijgevolg voor de voeding van egels
Tuinontwerp
Behalve alle maatregelen omtrent de beschermingsmaatregelen vraagt een egel niet veel anders dan een ecologische tuin. Het spreekt voor zich dat je geen egels gaat aantrekken om dan vervolgens met insecticiden te gaan sproeien. Op zich heeft het vaak te maken met logisch na te denken over hoe je soms met kleine aanpassingen in uw tuin het leven de egel veel makkelijker kan maken. Een tuinontwerp voor egels hangt zeer nauw samen met een tuinontwerp voor alle dieren, waarbij rekening met alle kenmerken van deze dieren.