Bijgeloof
Bijgeloof maakt deel uit van de folklore, en is in tegenstelling tot het echte goddelijke geloof niet aan invloed aan het inboeten. Bij sport bijvoorbeeld zien we dat vele mensen rituelen bewust blijven herhalen om daarmee het geluk of succes dat ze de vorige keer met zich meebrachten te hernemen. Maar ook onbewust nemen mensen diepgewortelde tradities en gewoonten over zonder zich daar bewust van te zijn. Denk maar bijvoorbeeld aan het toosten bij een drink, het uitblazen van kaarsjes bij een verjaardagstaart en zo verder.
Bijgeloof maakt deel uit van de folklore, maar gaat veel ruimer dan alleen maar folklore. Gezien ons voornamelijk agrarisch verleden is het bijgeloof vooral ontstaan uit dierlijke en plantaardige elementen. Bijgeloof geeft dus niet alleen betekenis aan alledaagse rituelen en gewoontes, maar het verklaart ook kenmerken of eigenschappen van planten en dieren, die de mensen vroeger zonder hun wetenschappelijke kennis toch konden interpreteren.
Bijgeloof heeft zijn herkomst in tal van gewoonten en tradities die dan weer hun oorsprong vinden in geloof, folklore, het overleven in de wilde natuur, het dagdagelijkse leven enzoverder.
Anderzijds is het ook mogelijk om een éénduidige term te definiëren over wat bijgeloof nu is. Vroeger was het eigenlijk zo dat de rituelen een zeker nut hadden zonder de correcte reden hiervoor te weten. Hierbij zouden we dan kunnen stellen dat zowel de wetenschap als de verlichting lijnrecht tegenover bijgeloof staan, terwijl we toch een blijvend gebruik van rituelen en tradities zien, en het nu vooral het gebrek aan kennis over de natuur en de geschiedenis is, waardoor we de herkomst niet meer kennen.
We mogen bijgeloof ook niet enkel en alleen in de marge van een dominant geloof stellen. Veel gelovigen menen dat alles wat magie, esoterie of zelfs het occulte ook tot het bijgeloof behoort terwijl voor atheïsten is vaak ieder ritueel of traditie een zekere vorm van bijgeloof. De invulling van wat bijgeloof nu is hangt dus vooral af van de inhoud van het geloof men al of niet prefereert.
Ook cultureel zien we steeds verschuivingen doorheen de tijd over wat men nu bijgeloof noemt en wat niet. Wat in de ene eeuw een zeker geloof was zoals het dansen rond de meiboom valt nu binnen de folklore en het bijgeloof. Bijgeloof is dus niet statisch te vatten, binnen een bepaald tijdsbestek, cultuur of regionaal dominant geloof.
Etymologie
Bijgeloof zouden we vanuit het Nederlands kunnen vertalen als een geloof in de marge van het echte geloof. Zeker in onze streken werd en wordt bijgeloof al gauw iets gezien waar mensen belang aan hechten als in een kruisbestuiving met het katholieke geloof. Er geldt als het ware een zeker gedoogbeleid vanuit de Kerk om deze tradities en opvattingen te laten bestaan.
In andere westerse talen zien we vooral afleidingen van het Latijnse woord superstitio. Dit woord is dan weer een samenvoeging van het woord super 'boven' en stare 'staan'. Echter zien we ook hier weer een dualiteit aangezien superstitio zowel gebruikt om enigszins een onnozel bijgeloof te duiden, maar ook vanuit een zeker eerbied.
Algemeen gezien in welke taal dan ook zien we steeds een dubbelzinnigheid en zal de betekenis van bijgeloof vooral afhangen van de persoon aan wie men het vraagt.
psychologie :
Bijgeloof staat in verband met de angst voor de levensmysteries.
godsdienstwetenschappen :
Bijgeloof is een afkeuring van het dominante geloof.
volkskunde :
Bijgeloof staat gelijk aan het volksgeloof.
Superstition
Stevie Wonder
Very superstitious,Writing's on the wall,Very superstitious,Ladders bout' to fall,Thirteen month old baby,Broke the lookin' glassSeven years of bad luck,The good things in your past
When you believe in thingsThat you don't understand,Then you suffer,Superstition aint the way
Na de brand van Rome, ontstond er al snel een lastercampagne tegenover het christendom. Zo werd dit geloof door de historicus Tacitus beschreven als een exitiabilis superstitio, of ook wel een verfoeilijk bijgeloof. Daarentegen had Paulus het over superstitio met een zeker eerbied.
Synoniemen
- volksgeloof
- alternatieve religiositeit
Volksgeloof
- geloof in de bovennatuurlijke wereld
- nooit in strijd met kerkleer
Soorten
Bijgeloof
- magisch bijgeloof
- religieus bijgeloof
- geloof in tovenarij, magie en symboliek
We zien binnen het bijgeloof dat het soms verschillende richtingen uitgaat, maar aan de hand van enkele regels en verschillen is het ietwat mogelijk een onderscheid te maken tussen enkele soorten.
Magisch bijgeloof
Hiertoe kunnen we bijvoorbeeld het geloof in de magische krachten van hoefijzers, edelstenen, munten, planten en dieren bij rekenen.
Religieus bijgeloof
Religieus bijgeloof houdt dan het geloof in beelden, wijwater, stigmata en zo verder in. Op zich zouden we kort door de bocht kunnen stellen dat bijgeloof het tegenovergestelde is van geloof en dat ze zelfs elkaar tegenwerken. Iedere vorm van een ander geloof dan het dominante geloof dient zoals vaak in de geschiedenis met tak en wortel bestreden te worden. Alles wat afwijkt van de aanbidding van een opperwezen en de toelegging en de onderwerping daarvan, wordt aanzien als bijgeloof. Toch zullen we zien dat veel van het bijgeloof nu gestoeld is op rituelen vanuit het katholieke geloof of het zijn zaken uit de vroegere geloven die het geloof geadapteerd en aangepast heeft. Rechtstreeks en onrechtstreeks heeft het geloof en dan vooral het katholieke geloof een grote verbinding met bijgeloof.
Geschiedenis
Oorsprong
De oorsprong van het algemeen bijgeloof is eigenlijk vrij makkelijk te verklaren, want de mens zal steeds antwoorden zoeken en desnoods zelf verzinnen op vragen waarop hij geen antwoord heeft. Wanneer de wetenschap en eigen kennis nog ontoereikend is zal hij causale verbanden zoeken en deze interpreteren zodat hij een verklaring kan formuleren. Indien er doorheen de geschiedenis al van enige religie of dominant geloof zal sprake van zijn, dan zal men verheldering zoeken binnen deze context.
Zoals steeds in het verleden, op deze moment en naar alle waarschijnlijkheid in de toekomst ook, is onbekend onbemind en waarschijnlijk verdacht.
Iets niet kunnen verklaren brengt angst en onzekerheid met zich mee en net dit is de voedingsbodem en de oorsprong van bijgeloof
Germanen
Bijgeloof is het in stand houden van oude godsdienstige praktijken die deels voortleven in de schaduw van het huidige heersende geloof
Heden
Ook in de huidige tijden kunnen we geen tijdschrift openen zonder horoscopen en gebruiken we nog steeds geluksbrengers. Zeker op momenten van financiële crisissen of pandemieën is er nog steeds nood aan een houvast, een zekerheid voor de toekomst. Dit brengt spijtig genoeg ook het feit mee dat vele mensen opheldering vinden bij complotdenkers die hun eigen theorieën hebben ontwikkeld die mijlenver afstaan van de wetenschap.