Mus Lore
Etymolgie
OfficiIele benaming :
Familie : Passeridae
Geslacht : Passer
Soortnaam :
domesticus Huismus
montanus Ringmus
Nederlandse benaming :
Mus
Engelse benaming :
Sparrow
Geschiedenis
Egypte
In het Oude-Egypte stonden de mussen gekend als de dragers van de zielen van overledenen naar de Onderwereld. Dit geloof is vanuit Egypte wijdverspreid geraakt en wordt nu algemeen aanzien.
Grieken
Bij de Oude Grieken staan de mussen symbool voor liefde en vruchtbaarheid. Als gevolg hiervan staan ze dus telkens in relatie met de godin Aphrodite, de godin van liefde, passie en vruchtbaarheid.
Germanen
Ostara de Germaanse godin van de ochtend en de lente vond eens een bijna dood bevrozen mus. Door haar goede zorgen herleefde deze niet alleen, maar verkreeg de vogel ook het eeuwige leven als gezel van de godin. elke lente organiseerde Ostara feesten, waarbij alle genodigde dieren geschenken meebrachten.
Zo bracht de arme witte haas Jack een mooi beschilderd ei mee, en raakte Ostara zo onder de indruk dat ze hem koning van de hazen benoemde en ze gaf hem ook de mogelijkheid om nog meer eieren te decoreren. Na een tijdje raakten jack en de mus verliefd op elkaar, waarna Ostara de mus in een haas omtoverde om zo een gelukkig koppeltje te kunnen zijn.
Echter was dit door de overspeligheid van de haas van korte duur. Door de woede van Ostare veranderde Jack in het hemelbeeld Lepus, en mocht hij slechts éénmaal op een jaar weer naar de Aarde keren om eieren te zoeken voor zijn kinderen.
Een mus staat ook symbool voor een zekere wulpsheid, zo wordt Lesbia vaak afgebeeld met een mus op haar arm, en brengt men zo nog meer haar erotische connotatie naar boven.
Romeinen
De Romeinse dichter Catullus schreef verscheidene gedichten voor zijn geliefde Lesbia. De afkomst en zelfs het bestaan van deze dame is niet echt zeker, en gaat gepaard met persoonverwisselingen, pseudoniemen en zo verder. Wat wel zeker is, is dat in de gedichten Lesbia erg wulps gebracht werd en mede daarom vaak met een mus werd afgebeeld.
Kelten
Bij de Keltische stammen stonde de mussen bekend als de bewakers van de wijsheid der ouderen, intelligentie en ijverigheid.
Middeleeuwen
In deze periode verandert het beeld van de mussen in staan ze vooral symbool voor het plattelandsleven. Ongeacht het echt wel beschavingsvolgers zijn en vaak in steden wonen, kregen ze deze reputatie. We mogen er vanuit gaan dat het hier vooral aan het gebrek aan kleurenpracht en zang zal liggen.
19de eeuw
Begin de 19de eeuw ontstonden er in de Lage Landen verschillende ‘confreriën van musseschieters’, de zogenaamde mussengilden. Deze waren echte organisaties die werden opgericht ter ‘weering van het schadelijk gevogelte der musschen’ of vernietiging van de ‘schadelijke huismus’. Vooral in de regio Noord-Brabant, Zeeland, West-Vlaanderen en Antwerpen waren ze vaak te vinden.
De oprichting van deze gilden is met de kennis die we er nu van hebben, helemaal niet terug te brengen tot een overpopulatie van mussen. Echter werd de mus als zondebok aangeduid voor vele andere zaken die misliepen en waar bij de mens al graag een dader zoekt, om zo de gemoederen te kunnen beteugelen.
Dit verloop en de menselijke actie op gebeurtenissen wordt tegenwoordig vaak gebruikt als typevoorbeeld van hoe de mens met bepaalde rampen, zoals de huidige klimaatrampen, omgaat.
20ste eeuw
Geografisch
Europa
In Oud-Engeland moest iemand die een mus in zijn netten had gevangen, deze zo snel mogelijk doden om het overlijden van een naast familielid te voorkomen.
Het Steenbergse carnaval in Nederland wordt bij het begin van de intocht van de Prins steeds een beeld van een mus onthuld, dat dan ook op het einde van carnaval in band wordt gestoken.
De Mussekoning van Steenbergen
Lange tijd geleden, in de achttiende eeuw, had Steenbergen last van een enorme mussenplaag, waar je ook keek, in de haag, op de muren tot zelfs in de huizen. Honderden, en waarschijnlijk zelfs duizenden bleven dit dorpje teisteren. Op zich hoefde dit geen probleem te vormen, behalve dan dat ze al het graan van op de velden opaten en er bijgevolg geen brood meer beschikbaar was.
De schade en de overlast was zo groot dat alle mussen moesten gedood worden. Het was dan ook de plaatselijke burgemeester die opriep om iedereen die een geweer in huis had, dit te gebruiken tegen deze vogeltjes. Voor elke ingezamelde mussenkop, kreeg men een stuiver, wat nu overeenkomt met vijf euro. Dit had dan weer als gevolg dat iedereen maar wat liep rond te schieten en de gehele uitroeiing een gevaarlijke situatie werd.
Er werd in 1756 een gilde opgericht, de mussengilde, waarvan aleen de leden op de mussen mochten jagen. Volgens de overlevering schoten deze op vier dagen wel meer dan vierhonderd mussen dood, en diegene die de meeste mussenkoppen binnenbracht werd vereerd met de titel van Mussenkoning. Men wist dat deze man een speciaal truckje had met een soort van muizenval, maar men heeft het nooit echt kunnen ontdekken, hoe hij zoveel mussen kon vangen.
Het meest mysterieuze aan dit verhaal is, dat na de dood van de mussenkoning, ook al heeft men zijn overblijfselen nooit gevonden na de woningbrand, plots ook de hele mussenplaag verdween.
In het Oosten van Europa is er een traditie waarbij men wil voorkomen dat mussen de graanoogsten zouden vernielen. Men moet hierbij een stok in de grond steken, waarbij deze stok gemaakt van hetzelfde hout waarvan ook een doodskist is gemaakt. Vervolgens moest er een bot uit dit graf aan een vensterraam geplaatst worden of het werd vast gemaakt aan de schuurpoort. Vervolgens nam je drie graantjes onder uw tong terwijl je de begon te zaaien, om op het einde alles uit te spuwen en een gebed tot de Heer kon richten. Geen enkel mus zich zal jouw graan komen opeten, het grote nadeel is wel dat ze telkens naar jouw buur zullen gaan.
Azië
Mussen staan in China steeds gekend als de voorspeller van vreugde in de familie, maar ze zijn ook de brengers van de lente.
In Indonesië voorspellen mussen wanneer ze een huis binnen komen niet alleen de komst van een baby, maar ook regen en goed nieuws.
Religie
Christendom
Ook in de Bijbel worden mussen beschreven als het symbool van Gods' liefde voor zelfs de kleinste schepsels. De mus wordt hierin ook symbolisch vermeld als symbool voor de innerlijke overlevingsdrang zowel individueel en als gemeenschap.
Islam
In de Koran staat een zeer sterk gelijkend verhaal over de mus, namelijk dat de liefde en respect voor de mens zo groot moet zijn, dat zelfs dit kleine wezentje er mag in delen.
Jodendom
Bij de Joden staat er beschreven dat mussen wonen in de 'Boom der Zielen' in Eden. Op het einde van de wereld na de apocalypse zijn het mussen die alle zielen vangen en verzamelen om daarna in vreugde verder te tsjirpen, wachtend op de komst van de Messias.
Symboliek
Het feit dat mussen bij de Kelten eerder positieve eigenschappen hebben en tijdens de middeleeuwen vooral negatief aanschouwd werden, ligt beide in hun manier van leven. Bij de kelten was de familieband, het stamgevoel, heel sterk en belangrijk. In de middeleeuwen was individualisme aan het opkomen en werd er eerder neergekeken op grote groepen.
- sociaal/gemeenschap
- hard werk/ ijverigheid
- familie
- bescherming
- eenvoud
- intelligentie
- drager van de ziel
- profetie/voorspelling
- adaptatie
- gerechtigheid
Hard werk
Over de ganse wereld staan mussen gekend om hun overactief gedrag en hard werk voor de ganse groep. Dit ondanks het eigenlijk maar een klein vogeltje is. Mussen leren ons dat ook kleine schepsels in staat zijn om grote veranderingen teweeg te brengen.
Sociaal
Mensen staan symool voor sociaal gedrag en daardoor bijkomend als een gemeenschap. Dit is terug te brengen door het feit dat ze zich erg sociaal gedragen en vaak al tsjirpend in de hagen van ver te horen zijn. Maar ook doordat ze steeds als trekkend rondom te mensen te vinden zijn. Mussen hebben de mensen steeds gevolgd langsheen hun nederzettingen en beschavingen.
Een tatoeage met een mus betekent ook een soort verbintenis met de eerder marginale zijde van een gemeenschap. Mensen die deze dragen behoren dus niet tot wat vaak maatschappelijk gewaardeerd wordt, maar toch trachten ze als individu iets te betekenen.
Met de naam 'Jack Sparrow' kan het niet anders dan dat mussen belangrijk waren voor piraten. Mussen waren de dragers van de ziel na een overlijden. Het dragen van een tattoo met een mus, zou er dus voor zorgen dat wanneer ze overboord geraakten of stierven op zee, hun ziel toch de overtocht naar de andere wereld kon maken. Wanneer het gaat over tattoo's bij piraten of zeelui zien we echter vaak misverstanden tussen zwaluwen en mussen, ze worden ook vaak ten onrechte met elkaar verward bij vertalingen of symboliek.
Adaptatie
Mussen zijn echte cultuurvolgers en hebben zich steeds weten aan te passen aan nieuwe en bedreigende invloeden. Steeds zijn ze in staat om oplossingen te vinden voor problemen ontstaan.
Fantasie en Magie
Mussen staan symbool voor de overdracht van de ziel naar de andere wereld. Wanneer er vroeger een schilderij gemaakt werd ter nagedachtenis van een naaste dan werd er vaak een mus als symbool aan toeevoegd.
Dood
Al van tijdens de middeleeuwen gaat het volksgeloof dat wanneer een mus zich dood vliegt tegen een raam, er in de familie een overlijden op zich wacht. Dit geloof zorgde des te meer voor een echte jacht op de mussen. Zeker ten tijde van vele ziektes en epidemieën was het makkelijker om een zondaar te vinden, dan de schuld bij zichzelf te leggen.
Een ander vrij algemeen geloof over de hele wereld is dat mussen de dragers zijn van de zielen van overledenen naar de andere wereld. Hiervoor is het dus uit den boze om mussen kwaad te doen, laat staan te vangen.
Liefde
Wanneer een jonkvrouw op Valentijnsdag een mus ziet vliegen, dan zal ze huwen met een arme man, maar dit huwelijk zal zich wel vullen met liefde en genegenheid.
Valentijn
Spreekwoorden en zegswijzen
| Spreekwoorden & zegswijzen | Betekenis |
|---|---|
| de mussen vallen dood van de daken | Het is snikheet |
| iemand blij maken met een dooie mus | iemand iets goeds voorspellen, dat uiteindelijk waardeloos lijkt |
| jouw kruit op mussen verschieten | zijn woorden verspillen |
| een echte huismus | iemand die zijn huis niet wilt verlaten |
| een vrolijke mus | een opgewekt persoon |
| zo zot als een mus | zeer uitgelaten zijn |
| een mus onder zijn hoed hebben | zijn hoed niet willen afnemen bij het groeten/niet willen groeten |
| een zwaan heeft zijn veren even goed nodig als een mus | wie op grote voet leeft heeft zijn middelen even hard nodig als een ander |
| beter een mus in de hand dan een kraai op het dak | beter iets kleins zeker, dan iets groots onzeker |
Kunst
Grafisch
Tatoeage met een mus
Een tatoeage met een mus als beeltenis kan verschillende betekenissen hebben.
- herinnering aan een dierbare overledene
- dragers naar de onderwereld (piraten
- individu in de gemeenschap
- liefde
- adaptatie
Literatuur
OVERAL BORSTEN
Mus - meubelbruin
gefineerd vogeltje
en nog dezelfde die
tot groot verdriet
van Catullus tussen
Lesbia's borsten huisde.
Zijn gedichten
deze mus - ze zijn
nog net als toen
hun gegeven zo
genesteld
in de genen
dat iedereen
meteen herkent:
Catullus en zijn mus.
Alleen Lesbia
zij is er niet en
overal borsten!
J. Bernlef (H.J. Marsman)
Gevonden in: Spiegel van de moderne Nederlandse poëzie,
Passer, deliciae meae puellae
quicum ludere, quem in sinu tenere,
cui primum digitum dare appetenti
et acris solet incitare morsus,
cum desiderio meo nitenti
carum nescio quid lubet iocari
et solaciolum sui doloris,
credo, ut tum gravis acquiescat ardor:
tecum ludere sicut ipsa possem
et tristis animi levare curas!
Musje, het lievelingetje van mijn meisje
met wie zij gewoon is te spelen, die op schoot te houden,
aan wie haar vingertopje te geven terwijl hij ernaar pikt
en aan wie felle pikjes uit te lokken,
wanneer het mijn stralende geliefde
behaagt om een aardig spelletje te spelen
namelijk (als) een vertroostinkje van haar verdriet,
ik geloof, opdat dan de ernstige hartstocht tot rust komt:
kon ik maar met jou spelen zoals zij met jou speelt
en de zorgen van mijn trieste ziel verlichten!
Catullus
In de oorspronkelijke taal zien we dat het vogeltje Passer wordt benoemd, wat zou duiden op een mus. Maar na verdere studies van andere gedichten en het leefgebied zou het eerder waarschijnlijk zijn dat het hier een blauwe rotslijster betreft.
Muziek
De Franse zangeres Edith Piaf werd ook wel de mus genoemd. Het was de nachtclub eigenaar Louis Leplée van het Parijse theater Cirque Médrano die haar ontdekte en haar deze bijnaam gaf. Vaak was ze zeer nerveus wanneer ze voor publiek moest optreden, waardoor Louis haar aanmoedigde met de woorden La Môme Piaf (=Het Meisje Mus).