Geschiedenis

2018

Een enorm droog 2018 zorgt nog niet direct voor een rampjaar, maar zeker droge zomers zijn vaak een zeer slechte voorbode voor het volgende seizoen.

2019

Het voorjaar start redelijk met mooie aantallen vlinders, maar een erg wisselvallige meimaand gooit roet in het eten. Zeker de ontwikkeling van de echte zomervlinders is enorm verstoord. 
Zoals aangegeven doen de voorjaarsvlinders zoals de citroenvlinders het eigenlijk beter dan verwacht na een zeer droog 2018. Stap voor stap lijken deze vlinders uit een diep dal te vliegen. Zelfs de zeldzame parelmoervlinder beleeft in 2019 een topjaar.
De zomervlinders kennen dan wel een verlate start, maar vanaf juli laten soorten zoals het bruin zandoogje zich weer volop zien.

Netelvlinders
Een aparte categorie onder de dagvlinders zijn de netelvlinders: vlindersoorten die hun eitjes enkel (of voornamelijk) op brandnetels leggen: kleine vos, landkaartje, dagpauwoog, atalanta en gehakkelde aurelia. Voor enkele van die soorten lijkt de toestand dramatisch. Kleine vos zit al enkele jaren in een sukkelstraatje en lijkt daar maar niet uit te komen. Maar dagpauwoog en landkaartje, twee algemene soorten, hebben enorme klappen gekregen door de zomerdroogte van 2018. Netels zijn toen verdord, waardoor rupsen verdroogd of verhongerd zijn. Dat resulteerde al in lage aantallen dagpauwogen in september vorig jaar, en ook nu nog zijn de aantallen abnormaal laag. En dat terwijl de dagpauwoog een courante tuinvlinder is, die al meer dan eens op nummer één stond in de vlindertelling van Natuurpunt. Het landkaartje is een soort met twee generaties: ze vliegen in april-mei en daarna opnieuw in juli (een zomergeneratie). De lente was voor het landkaartje al rampzalig en ook van de zomergeneratie lijkt niet veel in huis te komen. 

2021

2021 begon met een zeer nat en koud voorjaar wat voor een zeer lage opkomst van vlinders zorgde. In eerste instantie niets alarmerend aangezien de grootste aantallen niet in het vroege voorjaar geteld worden en er is ook geen relatie tussen de opkomst in het voorjaar en de opkomst in de zomer. Deze zomer was een typische kwakkelzomer maar dat zorgt enigszins wel voor vlinders tijdens de warme momenten maar ook evenzeer veel voeding voor de rupsen. Zeker door de sterke groei van de waardplanten, en dat dan na enkele zeer droge zomers was meer dan welkom. Bijvoorbeeld door de aanwas van brandnetels kregen we veel bezoek van trekkende atalanta's, die samen met de dagpauwogen massaal gezien werden. Ondanks de euforie is het slechte vlinderjaar niet gered en al zeker zijn de laatste jaren niet ingehaald, sommige soorten zoals de kleine vos blijven het slecht doen, maar deze kwakkel zomer kwam zeker op tijd.

2023

Dankzij jarenlange tellingen, soms wel over dertig jaar, kunnen we langzaam concluderen dat 2023 een echt rampjaar wordt voor de vlinders. Het is dus niet zomaar een gevoel of een anekdotisch gegeven dat het een somber jaar wordt, maar dat geldt dan wel weer niet voor alle soorten. 

In een normaal jaar zou een slechte lente alleen maar voor een vertraging zorgen en niet direct voor een ramp. Wanneer we kijken naar de soorten die het goed of net niet goed doen, dan zien we dat het vooral de rupsen van in de nazomer 2022 zijn die het nu als vlinder zeer slecht doen. Naar alle waarschijnlijkheid ligt de slechte opkomst dus aan de zeer droge zomer van 2022 en in mindere mate aan het kille voorjaar van 2023. Het is dan in het bijzonder dat de waardplanten door de droogte onvoldoende waardevol waren voor de rupsen. Anderzijds zijn het rupsen van net voor de zomer, zoals het oranjetipje en de citroenvlinder, die het wel weer goed doen. 

Kenmerken

Lichaamsbouw

Rups

Osmeterium :
Een osmeterium is een zacht, vlezig, oranje gevorkt orgaan dat voor het borststuk verborgen zit. Het dient als afschrikmiddel tegen vijanden, want wanneer het wordt uitgestoken verspreidt het een sterke en vieze geur, die in combinatie met de felle kleur de belagers op afstand houdt.
Het osmeterium komt vooral voor bij rupsen met een opvallende kleur, die geen camouflage hebben om zich te verstoppen. De bij ons bekende page-vlinders hebben in rupsenstadium allemaal een osmeterium.

Vlinder

Monddelen :
Alle vlinders hebben een slurfachtige mond waarmee ze voeding zoals nectar of vruchtensap kunnen opnemen. Dit kan steeds zolang het voedsel maar een vloeistof is die kan opgezogen worden. Wanneer deze slurf niet gebruikt wordt zit hij opgerold weggestoken onder de kop. Deze tong bestaat uit twee ineen gehaakte buizen, met aan weerszijden gelede zintuigorganen, beter bekend als de palpen.
Dit betekent dan ook dat het een vlinder aan kaken ontbreekt.

Leefwijze

Temperatuur

Iedere dagvlinder heeft warmte van de zon nodig om te kunnen bewegen, want het koudbloedig dier en zijn lichaamstemperatuur zijn afhankelijk van de omgevingstemperatuur. Ze kunnen pas in beweging komen wanneer hun lichaamstemperatuur ten minste 20°C is, maar een temperatuur van 30*C is ideaal. 
Om deze temperatuur bereiken gaan vlinders met de vleugels wij open op een beschutte plaats in de zon zitten. Hiervoor is het belangrijk om enkele schuilplaatsen uit de tocht en in de volle zon te voorzien, vaak zijn enkele struiken al voldoende. Deze zorgen er tevens voor dat ze zich bij minder goed weer nog goed kunnen verstoppen ook.

Winter

De meeste vlinders bij ons overwinteren als rups goed verscholen tussen de planten waarop de eitjes werden afgezet. Sommige rupsen worden zo oud dat ze tot tweemaal toe moeten overwinteren.

Junidip

In juni kennen we bij de vlinders een typische junidip. In een normaal jaar zien we na een kleine piek in mei, een rustperiode in juni, die dan weer overgaat in het samenvallen van de 2de generatie en de zomervlinders.

Biotoop

Vlinders kunnen zich aanpassen aan de stad

Vlinders die in stedelijk gebied rond vliegen doen dit vaak weken langer dan die zelfde vlindersoort op het platteland. Hiervoor bestaan er enkele klimatologische aspecten die dit in de hand werken.

• steen en beton houden warmte veel langer vast, beter bekend als het hitte-eilandeffect.
• lichtvervuiling zorgt ervoor dat vlinders foutief denken dat de zomer nog bezig is.

Echter zijn uit labo-proeven gebleken dat er ook genetische aanpassingen plaatsgevonden hebben, waardoor stadsvlinders en plattelandsvlinders in eenzelfde situatie anders reageren.

Bij de proef heeft men rupsen van 2 soorten vlinders laten ontwikkelen in eenzelfde situatie , namelijk zelfde temperatuur en zelfde daglengte, en dat met zowel exemplaren van stedelijk gebied als van landelijk gebied. Hi

Voeding

Rups

Vlinder

Wanneer je een bloemrijk grasland bekijkt en je ziet een heleboel vlinders bij elkaar, dan zie je vaak steeds dezelfde vlinders rondfladderen, schijnbaar zonder nut, terwijl andere steevast bloemen zoeken en daar op rusten. Wanneer je vlinders hebt die monomora zijn ( beide geslachten hebben eenzelfde uiterlijk) dan kan je door deze observatie toch enig uitsluitsel geven over de verschillende geslachten. Het zijn namelijk de vrouwtjes die extra voeding zoeken, omdat ze de enzymes nodig hebben om eitjes te kunnen vormen, Hoewel het de mannetjes zijn die op die moment vooral de vrouwtjes aan het zoeken zijn, en geen tijd willen steken in het opnemen van energie.

Tuinontwerp

Een tuin vol vlinders en bijtjes is meestal het beste argument om over te gaan naar een diervriendelijke ecologische tuin. De kleurenpracht en de aaibaarheid maakt vlinders de beste ambassadeurs van een natuurvriendelijke tuin, die men makkelijk zelf kan inrichten, met volgende principes in het achterhoofd.

• Gebruik geen pesticiden: Niet alleen insecticiden vermoorden de rupsen en bijgevolg de vogels. Maar ook herbiciden vernietigen de waardplanten met de voeding voor de rupsen
• Verhoog de diversiteit :  Laat uw gazon maar eens verwilderen, laat struiken maar eens ongesnoeid. Voorzie veel afwisseling in structuur, plantensoorten en micro-klimaten in uw tuin.
• Voorzie voeding : Plant nectar-stuifmeelplanten, maar behoud ook de waardplanten voor de rupsen.

Evolutie

2020

Ook in 2020 zien we dat quasi alle vlinderen zowel in aantal als in soorten sterk verminderd voorkomen. De dalende lijn van de laatste jaren blijft verder lopen. Enkel het vroege warmere voorjaar en september waren goed, maar wegen niet op tegen de zeer slechte zomer. De zomer zou een topperiode moeten zijn voor vlinders maar de droogte heeft het vele soorten zeer moeilijk gemaakt. Eén droge zomer is te overbruggen, maar dit is nu al minstens de derde in rij met zeer weinig regen en een zeer lage grondwaterstand.
Niettegenstaande deze algemene cijfers waren sommige soorten zoals de atalanta, het klein koolwitje, het boom- en het bruinblauwtje zeer goed zichtbaar aanwezig. Bij deze soorten is het nog niet helemaal duidelijk waarom zij minder te lijden hebben onder de droogte. Hun mobiliteit, waardplant en voeding is in zekere mate zo dat deze zelfs tijdens droogte sterk aanwezig is, tot zelfs veel beter voorkomt. Bij de blauwtjes zien we bijvoorbeeld dat hun waardplanten tijdens droogte het heel goed doen, en dat ze zonder moeite kilometers ver kunnen vliegen op zoek naar een beter biotoop.

Bedreiging

Weer

Soorten

Witjes

Vlinders die tot deze familie behoren zijn relatief groot met felle, heldere witte of gele vleugels. De drie soorten koolwitjes ( klein, klein geaderd en groot) en de citroenvlinder zijn vrij algemeen voorkomend en bekende soorten. Een belangrijk kenmerk voor deze groep zijn de fladderende en goed zichtbare vluchten.

Meer info