Vandaag de dag zijn minstens één derde tot de helft van alle soorten fauna en flora in België bedreigd. De oorzaken van de achteruitgang van de biodiversiteit of soortensamenstelling zijn divers. Jammer genoeg zijn ze echter vaak gekoppeld aan menselijke activiteiten of aanwezigheden. Deze kunnen indirect, zoals de opwarming van de Aarde, of direct zoals de jacht zijn. 

De huidige biodiversiteit is het resultaat van meer dan 3,5 miljoen jaar evolutie en is essentieel voor onze eigen overleven en welzijn. Door het gebruik van de aanwezige soorten worden we voorzien in grondstoffen voor kleding, geneesmiddelen en bijvoorbeeld voeding. 

hoeveel biodiversiteit is er ?

Op deze moment zijn er wereldwijd ongeveer 1,9 miljoen levende soorten beschreven. Geschat wordt dat de soortenrijkdom echter tussen de 3 tot 100 miljoen zal liggen, aangezien er nu nog iedere dag door biologen nieuwe soorten ontdekt en benoemd worden. Als cijfer om de hoeveelheid biodiversiteit te bepalen wordt 15 miljoen verschillende soorten als werkcijfer gebruikt. In België is slechts 4 procent van alle 55 000 levende organismen grondig bestudeerd en beschreven, waardoor de andere 96 procent  onvoldoende kan beschermt zijn.

Biodiversiteit is niet allen een bron van producten, maar geeft bepaalt ook onze geschiedenis en geeft ons inspiratie en verwondering. Anderzijds is het ook een hoofdrolspeler in verscheidene sectoren zolas landbouw, wetenschap, cultuur en sport.

De samenstelling van een leefgebied of de biodiversiteit van een ecosysteem kunnen we het best visualiseren als een wankele blokkentoren waarvan we op gezetten blokken wegnemen. Tot op een bepaald punt kunnen we dit blijven doen, maar van het blokje teveel komt de hele toren naar beneden en is er geen weg terug. Een goede samenstelling van verschillende soorten binnen een ecosysteem bepaalt dus de kracht en de flexibiliteit van het ganse ecosysteem tegenover negatieve factoren. De Biodiversiteit van het geheel geldt als een garantie en een veiligheidsnet voor de verdere overleving van alle soorten hiertoe behorend. 

Biodiversiteit is een samentrekking van de woorden bio en diversiteit, wat zoveel betekent als de verscheidenheid van alle levende wezens. Biodiversiteit wordt vaak ingedeeld in drie verschillende niveaus

Niveaus

Diversiteit op soortniveau

Dit slaat op de verscheidenheid van alle verschillende soorten levende wezens zoals planten, dieren, zwammen en micro-organismen. Bijvoorbeeld alle soorten kevers, vogels en bacteriën. Met een soort bedoelen we alle individuen die zich onderling kunnen voortplanten en daarbij ook vruchtbare nakomelingen voortbrengen. 

Genetische diversiteit

Hiermee wordt de verscheidenheid aan genen bedoelt die binnen een bepaalde soort voorkomt. Zo zal wanneer alles goed is een bepaalde soort kraai-achtigen zoals kauwen voldoende genetisch divers zijn om de populatie sterk te houden.

Diversiteit van ecosystemen

Een ecosysteem is het geheel van soorten samen met het leefgebied waarin ze voorkomen. Een verscheidenheid van verschillende ecosystemen is een graadmeter voor de leefbaarheid op grotere schaal zoals bijvoorbeeld de aarde. 

Waarde

Voor vele mensen is de natuur en daarbij de biodiversiteit enkel iets waar we waarde aan hechten tijdens een wandeling op zondag of een plaats om te sporten. Langzaam aan groeit het besef dat biodiversiteit ons ook voorziet in basisbehoeften zoals zuurstof, eten, drinken en bouwstoffen.
Biodiversiteit biedt ons behalve dit ook een brede waaier aan andere producten zoals geneesmiddelen en energiebronnen. Ook vele diensten zoals het filteren van water, het bestuiven van fruit en het beperkingen van overstromingen zijn afhankelijk van het behoud van de biodiversiteit. 
De natuur is voor vele mensen de perfecte plaats om te onthaasten, om aan recreatie of ecotoerisme te doen, waardoor we de rol van biodiversiteit in de vele aspecten van ons dagelijks leven niet mogen minimaliseren.

Geschiedenis

België

In België werd er sinds de laatste ijsstijd, ruim 10 000 jaar geleden een uitgestrekte steppe omgevormd tot een zo goed als volledig bos. Echter vanaf het begin van de eerste landbouwactiviteiten in onze streek, 7 500 jaar geleden, is er bijna alleen maar verder ontbost en omgevormd in cultuur of landbouw gebracht. Op biologisch vlak leidde dit eerst door de versnippering  tot een grotere diversiteit aan habitats, fauna en flora. 
Een tweede grote verandering in het landschap kwam er met de industriële revolutie. De landbouw werd intensiever en daardoor minder gehecht aan de biodiversiteit , terwijl steden en bedrijven veel open ruimte inpalmden.
Recent is bestudeerd dat ongeacht we nog vele diersoorten niet kennen of genoteerd hebben in België, een derde tot de helft van zowel de fauna en flora in meerdere of mindere mate bedreigd is.

Zones

België kan aan de hand van de factoren reliëf en landgebruik ingedeeld worden in drie klimaatzones.

• Laag-België: vlak en zanderig met intensieve landbouw en veeteelt
• Midden-België : veel industrie en in minder mate landbouw
• Hoog-België : bosbouw en een minder intensieve landbouw 

De indeling van België met deze zones geeft ons een duidelijker beeld hoe veranderingen een invloed hebben op de biodiversiteit en hoe deze verder evolueren. 

Vlaanderen

In Vlaanderen wordt er gewerkt met een Rode Lijsten waarop alle bedreigde diersoorten en hun mate van bedreiging geklasseerd staan.

Wereldwijd

Op wereldschaal ziet de toekomst van de natuur er verre van rooskleurig uit, sommige durven zelfs te beweren dat de mensheid binnen dit en honderd jaar zal stoppen met te bestaan. Deze termijn is gezien de leeftijd van onze Aarde slechts een voetnoot, en het is niet de eerste keer dat er uitstervingsgolven voorkomen. Maar we moeten vaststellen dat wanneer we om de 13 minuten een dierssort laten uitsterven wij als mens erger zijn dan de supermeteoriet voor dinosaurussen was. We zijn allemaal de Aarde met alles erop en eraan, aan het uitputten en net als in de wankele blokkentoren komt er een kritisch breekpunt aan.  

Rio de Janeiro 1992

In Brazilië werd 1992 door een grote meerderheid van de deelnemende landen de overeenkomst gesloten om de biodiversiteit te beschermen. Het was van het 'Biodiversiteitsverdrag of  de 'Convention on Biological Diversity' (CBD).

2002

In 2002 wordt het doel gesteld om tegen 2010 een effectieve vermindering van de achteruitgang van de biodiversiteit te realiseren. 

Aichi 2010

Pas in 2010 wordt er in Japan een langetermijnvisie neergeschreven die luidt dat tegen 2050 de biodiversiteit naar waarde moet geschat worden, tevens moet ze behouden, hersteld en duurzaam gebruikt worden. Deze ambities werkten met tussentijdse evaluaties waarbij 2020 een belangrijk jaar wordt.
In Europa worden deze doelen duidelijker bepaald en is er een biodiversiteitstrategie ontwikkeld met 7 doelen en 20 acties.

2020

Door omstandigheden die het effectief samenkomen in conventies niet langer mogelijk maken, wordt het effectieve evaluatierapport enige tijd vooruit geschoven. Toch blijkt uit een verslag van IPBES ( Verenigde Naties ) dat 25% van alle gekende soorten bedreigd is en dat ruim 1 miljoen soorten eigenlijk al aan het uitsterven zijn. Nog ernstiger is de waarschuwing dat deze uitstervingsgolf waarschijnlijk nog versneld worden tot wel honderden malen sneller dan gemiddeld. 

2030

Door de evaluatie van 2020 komt het besef dat de vrijblijvende afspraken zonder resultaten blijven. Het feit dat er teveel ongebonden regels zijn, zorgt voor een speurtocht naar mogelijke codes om binnen de grenzen te kunnen blijven. Enkele verplichtingen uit het verleden, zoals de doelstelling uit Aichi om 17% van het landoppervlak te reserveren voor natuur, werken zeer goed. Maar willen we echt onze biodiversiteit behouden dan moeten we dit opdrijven naar minstens 30 tot 70% van het wereldoppervlak. Belangrijk hierbij is natuurlijk om alle doelen wettelijk te binden, zodat niet ieder land de regels kan interpreteren naar eigen vrijheid en in eigen belang. 

Dieren

Uit onderzoek weten we dat er in België ongeveer 22 800 dieren geregistreerd zijn, maar op basis van schattingen verwachten biologen nog een 12 000 bijkomende diersoorten. Tevens zijn er dieren bij onze buurlanden gekend die zogenaamd niet bij ons voorkomen terwijl ze in de grensgebieden leven en heel waarschijnlijk deze ook oversteken. Dit betekent dat het totale aantal diersoorten in ons land ongeveer tegen de 35 000 dierlijke organismen aanzit. 
De registratie van de dieren verschilt sterk van groep tot groep vanwege de populariteit door de aaibaarheidsfactor (vlinders, lieveheersbeestjes) en vanwege de moeilijkheid tot observatie en studie (kaakwormen, oerdiertjes). Soms komt het ook voor dat bepaalde groepen in het verleden hard bestudeerd zijn, maar daarna geen opvolging gekend hebben ( steenvliegen, kokerjuffers).
Het spreekt vor zich dat de rol in een ecosysteem van een dier niet bepaald wordt door populariteit, en dat ieder dier even belangrijk is.
Van de uitbundig bestudeerde dagvlinders weten we nu dat 1/3 van alle geregistreerde soorten uitgestorven is en dat minstens eenzelfde hoeveelheid goed op weg is om dezelfde kant uit te gaan. Sterk bedreigde soorten zoals de parelmoervlinder kennen een sterke achteruitgang en vlinders en dan voornamelijk dagvlinders gelden als symbool diersoort voor de achteruitgang van de biodiversiteit.Anderszijds kennen we bij de dieren ook soorten die zich goed aangepast hebben aan de nieuwe factoren die een bedreiging vormen. Deze soorten zoals de vos, merel en het zandoogje ( vlindersoort die vroeger enkel in bossen voorkwam) hebben zich flexibel geschikt naar nieuwe opportuniteiten. 

Exoten

Bepaalde ganzensoorten of  exotische planten lijken voor velen een goede verrijking van de biodiversiteit want voor hen is er niets fout aan met extra soorten in te brengen in een ecosysteem waar vele soorten uit verdwijnen. De waatheid is echter dat bijna alle exoten en dan zeker de invassieve soorten en goed biologisch evenwicht met veel diversiteit volledig uit ballans kunnen halen. Ze kunnen het geheel zo destabilisseren en vanwege bepaalde kenmerken en aanpassingen uit hun eigen leefgebied vormen ze een groot gevaar voor onze eigen inheemse fauna en flora. 

Planten en zwammen

Bedreiging

Uitstervingsgolf

Habitatverlies

Uit metingen  van de Rode Lijsten blijkt dat voor de Europese wilde natuur er 86% van de bestaande habitats zich in ongunstige staat bevinden.

Klimaatopwarming

Vermesting

Tuinontwerp

Om de biodiversiteit te gaan verhogen bij het dierenleven is de diversiteit bij de planten de bepalende factor tot het te behalen doel. Niet alleen een verschil in bloeitijdstip of de functie als waardplant maar ook andere aspecten zoals de groeiwijze of de beschikbaarheid van nectar zijn belngrijk. Door bijvoorbeeld een deel van uw grasperk te laten doorgroeien waarin madeliefjes en klavers kunnen overleven gaat men insecten aantrekken, en bij het aanplanten van doornige of besdragende struiken gaat men dan weer het areaal vogels beschermen en verschillende soorten aantrekken.
Door de inrichting van een poel of andere menselijke ingrepen zoals het geven van wintervoeding kan men specifieker kiezen welke dieren we in onze tuin willen onderbrengen. We kunnen onze eigen rol hierbij zo groot mogelijk maken zonder een impact te gaan uitoefenen op de voedselkringlopen. Tracht echter steeds uw tuin zo in te richten dat zelfs zonder uw hulp de verscheidenheid aan dieren gewaarborgt blijft.