Yule
De Germanen en de Noordelijkere volkeren leefden en leven nog steeds in een klimaat waarbij de winter grijs, grauw en guur zijn. Maar op zich zorgden deze donkere en koude dagen ervoor dat er eigenlijk niet veel anders gedaan worden dan wachten, feesten en samenkomen. Er kon bijvoorbeeld niet langer gejaagd worden, het vee stond op stal, de akkers waren onbewerkbaar en het hout lag gestapeld klaar. Wanneer je dan met een zekere kennis weet dat vanaf 21 december de dagen alleen maar langer worden, dan wordt deze vreugde omgezet in overdaad en feest. En ja het besef is er dat er nog donkere maanden gaan komen, maar we weten ook dat het vanaf Yule alleen beter wordt.
Universele traditie
Over de ganse wereld zien we gelijklopende tradities en festiviteiten die in eenzelfde periode voorkomen. Het is dus een universele gedachte om de komst van de zon te vieren, om een nieuw jaar in te gaan, maar ook om de hoop aan te houden, om betere tijden in te gaan. Bij vele van deze feesten en rituelen is er momenteel een soort van heropleving, doordat de heersende religies langzaamaan volgelingen verliezen. Dit terwijl we door de woelige tijden, door pandemie en klimaatopwarming, net meer nood aan bezinning en bijkomende rituelen en tradities. Anderzijds willen mensen zich weer verdiepen in de herkomst van tradities en begint zowel het religieuze als het commerciële aspect minder belangrijk te worden. De maatschappij wil terug keren naar de essentie, naar de puurheid van rituelen en keert zich des te meer tegen alles wat opgedragen wordt.
De bekendste adaptatie van het Yule-feest, waarbij vele symbolen en gebruiken overgenomen zijn, is wel kerstmis, Eigenlijk kan men stellen dat ieder aspect van het kerstverhaal en die daarna opkomende overleveringen steeds hun wortels hebben binnen een heidens natuurgeloof.
Zeker in de 21ste eeuw en vooral door een gesecuraliseerde maatschappij en levensvisie zien we vooral een heropleving van de midwinterfeesten. Hierbij gaat het dan niet over de grote vuurfeesten, want net zoals vuurwerk worden grotere bonfires niet langer geduld. De impact op dieren, het fijn stof en luchtvervuiling passen niet langer in de ecologische visie en toekomst van de publieke opinie. Het gaat wel over het feest, namelijk een bezinningsmoment, een moment van hoop, waarbij men zijn iedereen die men lief hebt het beste wenst voor de toekomst. Tevens hangt dit feest niet langer vast aan de religieuze voorschriften en krijgen we steeds meer en meer kaarten in de bus waarbij men gewoon een nieuw jaar wenst of zelfs een verwijzing naar Yule. Ook kerstmarkten ondergaan eenzelfde evolutie en worden meer wintermarkten genoemd waarbij iedere verwijzing naar het Christelijke langzaam naar de zijkant verdwijnt.
Een andere visie op deze zaken, is ook wel dat de oudere volkeren de zon eerder als tijdsaanduiding gebruikten in plaats van een echt onderwerp bij de feesten. De stand van de zon was dus eerder een hulpmiddel om de rituelen logistiek te kunnen starten dan dat de rituelen als verering van de zon waren. De zon heeft bij de Germaanse volkeren eigenlijk weinig goddelijke betekenis, en is dus zelden een reden tot offers of rituelen.
Wanneer we deze visie, waarbij men de stand van de zon eerder aanziet als kalenderpunt, als ijkpunt in het jaar, en niet als onderwerp van de festiviteiten, universeel doortrekt dan verklaar het ook voor een groot deel waarom er op gelijke data gelijkaardige feesten plaatsvinden.
Yule heeft dus weinig tot niets met de solstice te maken, behalve dat de zon ieder jaar bepaalt op welke data de rituelen mogen opstarten.
Traditie
Ieder jaar kan je je uw klok er op gelijk zetten, dat er in de populaire media artikels gaan verschijnen rond kerstmis met daarin de verwijzingen van naar het Yule-feest. Daarvan zijn er zeker enkele waar, maar waar je ook van overtuigd mag zijn, is het feit dat vele tradities zoals wij ze nu kennen, eigenlijk niet zo oud zijn. Bekijk het hergebruik of net de overlevering van tradities steeds met de juiste bril, en besef bijvoorbeeld hoe een firma als Coca-Cola de kersttraditie de laatste 50 jaar heeft veranderd en trek daar uit dan de conclusies dat deze naar alle waarschijnlijkheid de laatste duizenden jaren al vaak veranderd is.
Freyr
De Waanse god Freyr wordt aanzien als de heer van de zon en is mede daardoor een belangrijk thema bij de vereringen en rituelen tijdens de Yule feesten. Belangrijk hierbij is wel dat Freyr nooit wordt bestempeld als de zon zelf, in tegenstelling tot bij andere geloven waar de zon werd gepersonaliseerd. Freyr controleert de zon en de neerslag, maar daarmee is ook alles gezegd. Het heeft dus geen zin om er vanuit te gaan dat het Yule feest een feest ter ere was van Freyr, eigenlijk net zoals we mogen stellen dat het Yule geen uitgebreid feest was ter ere van de zon.
Etymologisch
Yule :
Afkomstig van het Oud-Noors Jol,Jul wat verwijst naar het wiel
synoniemen: Yuletide
Verwanten
Mindwinterblot :
Afkomstig van Midvetrarblot, wat staat voor de midwinter sacrifice en aldus verwijst naar de offers tijdens het Yulefeesy.
Geschiedenis
Het oudste bewijs van een mogelijk Yulefeest, was beschreven door de Byzanteinse kroniekschrijver Procopius in de 6de eeuw. Hierin beschrijft hij hoe de Scandinavische inwoners een feest organiseerden ter ere van de terugkeer van de zon. Echt authentiek bewijs afkomstig van de noormannen zelf vinden we pas in de 9de eeuw, in het gedicht Haraldskvæði, een gedicht ter ere van koning Harold Fairhair. Het gedicht bespreekt de overwinning van Harold in de veldslag Hafrsfjorð, van waaruit het koninkrijk Noorwegen ontstaan is. Koning Harald ging liever de Yule-drink vieren op zee, dan in een comfortabele hal en dat in de koude winter. Behalve dat dit gedicht beschrijft dat Harold een koning zonder pretentie was, dat Yule wel zeker in de winter plaatsvond en dat Yule gepaard ging met een grote hoeveelheid bier en mede
Snorri vermeld in het gedicht van Olaf de heilige, een midwinterblot waarbij hij deze benoemd als jólaboð en jólaveizla. Beide benamingen refereren dus naar het Yulefeest, maar we moeten dus concluderen dat Yule soms ook in het midden van de winter plaatsvond, enkele weken na de solstice dus. Een ander verhaal, de saga van Hervor plaatste het Yule feest dan weer in februari, terwijl de schrijver Thietmar van Merseburg noteerde dat de feesten in Lejre in januari doorgingen.
In een andere saga, de Saga of Hákon the good, beschrijft Snorri hoe Yule een drie-dagen-durend feest was, dat start met een nacht genaamd Hǫkunótt. Hǫkunótt wordt daardoor beschouwd als de midwinternacht.
Haraldskvæði
“That king thou knowest, him who at Kvinnar dwelleth,
the hoard-warder of North men, who has hollow war-ships
with reddish ribs and with reddened war-shields,
with tarred oar-blades and with tents foam-besprinkled.
Het is wel een veelgemaakte fout om midwinternacht gelijkt te stellen met de solstice. Midwinter wordt vaak echt tijdens de top van het winterseizoen gevierd, ongeveer rond 20 januari. Ook in het Noorden werd het verloop van het jaar zoals seizoenen in 4 verdeeld, waarbij het hoogtepunt van een seizoen een maand later dan een equinox of zonnewende werd gevierd.
Sint-Lucia
“Fain outsidewould he drink the ale at Yule-tide,
the fight-loving folk-warder, and Frey’s game play there.
Even half-grown, he hated the hearthfire cozy,
the warm women’s room, and the wadded down-mittens
Na de kerstening hebben de festiviteiten rond de zonnewende de naam gekregen van de feestdag van Sint-Lucia. Lucia, niet toevallig verwijzend naar Lux, het Latijnse woord voor licht wordt ook vandaag nog gevierd in de Scandinavische landen. Er is wel steeds enige verwarring namelijk doordat de Juliaanse kalender zijn schrikkeldagen ieder jaar telde en daardoor de zonnewende steeds vroeger viel. Hierdoor komt het dat de feestdag van Sint-Lucia op 13 december valt. Echter staat deze feestdag bol van symboliek die ook bij de winterzonnewende terug te vinden is. Lucia stak haar eigen ogen uit, maar bleef toch kunnen zien, wat duidt op de overwinning van het licht op de duisternis. Voornamelijk in Zweden is het de traditie dat vroeg in de morgen jonge meisjes in witte gewaden, een rode sjerp en met kaarsen op het hoofd de ouderen wekken met eten begeleid met speciale gezangen. In het Zuiden van Europa zien we dan weer elementen die zeer goed gelijken op het Sinterklaas feest zoals het gevierd wordt in Nederland en België.
Santa Lucia
In het Noorde van Italië brengt Sint-Lucia in de nacht van 12 op 13 december, vergezeld van haar ezel en haar helper Castaldo, cadeaus aan de brave kinderen en kolen aan de stoute kinderen. Kinderen kunnen Sint-Lucia een verlanglijst schrijven en laten bij het naar bed gaan op tafel een bord met sinaasappels, koekjes of koffie achter voor Lucia, hooi of een wortel voor de ezel en rode wijn voor Castaldo. De kinderen wordt verteld vroeg naar bed te gaan, want als ze de heilige zien, zal zij as in hun ogen strooien, waardoor ze verblind kunnen raken. De volgende dag vinden de kinderen hun bord gevuld met snoep en zoeken ze hun cadeaus, die in het huis verstopt zijn.
Er is vroeger een evolutie geweest waarbij oude tradities werden overgenomen aangepast en aangevuld zodat ze pasten binnen een religie.
Vandaag zien we dat alle verwijzingen naar religie verdwijnen, zonder volledig terug te gaan naar de oude tradities
We leven in een profane wereld, waarbij de relatie met de natuur in al zijn elementen nog niet volledig hersteld is
Sinterklaas
Sinterklaas is een bischop die samen met zijn knecht "zwarte piet" met de stoomboot uit Spanje naar onze streken komt. Op de nacht van 5 op 6 december loopt hij met zijn paard op het dak om langs de schouw binnen te kunnen.Dit doen ze om geschenken te brengen voor de flinke kinderen. De stoute kinderen verdwijnen wel voorgoed in de zak van zwarte piet. In sommige streken wordt eerder het Sint-Maartenfeest gevierd op 11 november. Vanwege een vaak neerbuigende manier tegenover zwarte piet gecombineerd met het nodige racisme wordt de zwarte piet tegenwoordig vervangen door roetpiet.
Voortgang Yule feest
Astronomische kalender Yule-feest
De verschillende redenen waarom het Yule-feest het ene jaar in december plaatsvindt en het andere jaar begin februari pas, zijn vrij ingewikkeld, maar anderzijds zijn ze wel logisch te verklaren. Zowel in 4de eeuwse teksten als de geschriften van Bede uit de 8ste eeuw zien we bewijzen dat de datum van het Yule-feest gebaseerd werd op de maancyclus. De maancyclus blijft het belangrijkste maar zeker bij het bepalen van feesten en rituelen wordt ook de zonnecyclus bepalend, we spreken dus van een zogenaamde lunisolar.
Maancyclus
Zoals de naam al aangeeft omgeeft de periode van een maand de cyclus van een maand vanaf de nieuwe naar de wassende maand. Om 12 maal deze cyclus te doorlopen, zij er 354 dagen nodig, dit terwijl er voor een volledige zonnecyclus 365 dagen nodig zijn. Dit betekent dus dat er 11 dagen verschil liggen tussen beide cycli en dat volgens de kalender de maanstanden steeds 11 dagen vervroegen, zolang er geen systeem is dat de deze afwijking weg werkt.
De afwijking in de tijd die beide cycli nodig hebben om zo een jaar te vormen en zeker de verschuiving bij de maancyclus heeft een grote impact op de kalender bij de Noordelijke volkeren. De landbouw en dan het zaaien en oogsten was bijvoorbeeld streng gebaseerd op de maanstanden. Om deze calamiteit weg te werken wordt er in de opvolging van de maancyclus steeds een uitzondering gemaakt waarbij de zonnewende het keerpunt is. De eerste maand van het Yulefeest stopt bij de zonnewende, terwijl de tweede pas start bij de volgende nieuwe maan.
Om deze verloren 11 dagen van een maancyclus goed te maken gebruikten de Germaanse volkeren de lunisolar kalender waarbij er in de zomer een 13de maand wordt tussengeschoven. Nordberg gebruikte de regel dat wanneer een nieuwe maan binnen de 11 dagen na een winterzonnewende starte dan werd de 13de maand aan de zomerzonnewende geplakt om ervoor te zorgen dat bij de winterzonnewende de start van de 2de maand van het Yule feest niet binnen de 11 dagen viel. We zien dus dat de zomerzonnewende en de 13de maand als een soort regulator werkt om de Yule-feesten voldoende tijd te geven en tevens de zonnekalender en de maankalender niet telkens verder van elkaar te laten opschuiven.
Islam
Ook bij de Islamitische kalender wordt er rekening gehouden met de wisselende maan en zonnecycli
Het verassende hierbij is dat deze cyclus overeen komt de offerandes, zoals deze in Uppsala om de 9 jaar werd gehouden. Doorheen alle Noorse Sagen zal je zien dat Noren een aparte liefde hadden voor het getal 3 en vermenigvuldigingen van 3. Er zijn 3 Nornen, 9 werelden en zo werden er om de 9 jaar verschillende diersoorten en mensen steeds per 9 geofferd in de tempels. Hierbij moet men wel weten dat het laatste jaar van de 9-jaar-cyclus ook het eerste van de volgende is. Dit komt er op neer dat volgens onze rekening de 9-jaar-cyclus steeds om de 8 jaar volledig rond was.
We zien dus dat Noormannen zeker kennis hadden van van de zonnewendes en de equinoxen, maar toch blijft de maancyclus het belangrijkste. Zo wordt een jaar steeds in 4 kwarten verdeeld die de maanstanden volgen en waardoor de feestelijkheden bepaald worden.
In de Scandinavische verhalen zien we vaak verwijzingen naar de maan, en in grote mate de Yule maan
Omdat de zonnecyclus en de maancyclus elkaar kruisten rondom de winterzonnewende, zouden maanden van een jaar telkens verschillen met een mogelijk interval van 28 dagen. Midwinter had steeds plaats na de winterzonnewende terwijl Yule werd gevierd tijdens de volle maan van de 2de Yule maand volgend op een nieuwe maan na de zonnewende. Dit betekent dat het nooit vroeger dan 5 januari kan vallen en nooit later dan 2 februari.
Mother Night
Rondom 21 december, de dag met de zonnewende, de winter solstice, wordt de start van het twaalf-nachten feest gevierd met 'Mother Night'. Op deze avond eren we alle vrouwelijke naasten die overleden zijn.
Wilde jacht
Tijdens Yule gaat Odin op zijn Wilde jacht, hierbij doorkruist hij de lucht, bijgestaan door onze voorouders, honden en paarden. Deze jacht blijft duren tijdens de 12 nachten van de midwinterfeesten, en heeft ook de bedoeling om onze overleden dierbaren aan hun kant van de sluier te blijven. De grens tussen het heden, het verleden en de toekomst is zeer broos gedurende de festiviteiten en er mag niemand de oversteek maken.
Twaalf heilige nachten
Spiritualiteit
Spijtig genoeg wordt de traditie van de twaalf nachten ook behandeld binnen de spirituele literatuur. Op zich niets mis mee met mensen die op zoek gaan naar een diepere betekenis van het bestaan. Het is echter wel fout en getuigd van weinig achtergrond om deze rituele feesten te misbruiken om zingeving over te brengen wanneer het gaat over dromen en het zogenaamd openen van de spirituele poorten. Zeker ook omdat net bij deze volgelingen nog steeds de data tussen kerst en Driekoningen aangenomen wordt, en niet de twaalf dagen na de langste nacht. In de antroposofie hebben de twaalf heilige nachten dus ook een belangrijke betekenis, alleen is ze daar enkel en alleen in de spiritualiteit terug te vinden, zonder enige herkenning en erkenning van de natuurgodsdiensten uit het verleden.
Decoratie
Yule Geit
Benodigdheden :
- snoeischaar
- grote hoeveelheid lang nat stro
- touw = rood lint
Algemeen :
Wanneer je voelt dat het stro aan het knakken is, maak het dan weer vochtig, op deze manier kan je het goed buigen.
Stap 1
Leg het stro languit in een bundel op tafel, de dikte van de bundel wordt de dikte van de romp. Verdeel in het midden door middel van het lint de romp. Hiervoor ga je met het lint rondom de bundel om de achterkant te maken en hetzelfde doe je aan de voorzijde van de romp.
Stap 2
Neem van het losse gedeelte aan de achterzijde 1/4 en vlecht hiermee de opgaand gekrulde staart.
Het overblijvende deel verdeel je in twee en bind je zo dat het de 2 poten worden.
Stap 3
Verdeel het stro aan de voorzijde ook in 2 gelijke delen. Eén deel daarvan deel je nog eens in 2 om de voorpoten te maken. Het andere deel wordt de nek, kop en de horens. Dit deel bind je dus ook eens in 2 gelijke delen vast, dus de nek heb je al. Uit het laatste deel haal je 2 kleine bundels om de horens mee te vlechten naar de romp toe. wat overblijft moet je schuin knakken zodat je een echte kop verkrijgt.