Geschiedenis

Bijbelse geschiedenis

Volgens een oude Europese bijbelgeleerden namen Adam en Eva een takje van de lavendelstruik mee toen ze uit het hof van Eden verdreven worden. Een andere legende vertelt ons dat moeder Maria het kindje Jezus liet zonnen in een kleedje dat besprenkeld was met lavendel. Hieruit is het gebruik ontstaan om lavendel te gebruiken om ons te beschermen tegen het Kwade. Lavendel werd een heilige plant die vaak gedroogd werd bevestigd aan een houten kruis of aan de inkomdeur.
De waarheid achter deze bevindingen is ver te zoeken. Monniken zijn er echter wel verantwoordelijk voor dat lavendel vanuit het MiddellandseZeegebied tot in onze streek geraakt is.
Soms wordt vanuit de bijbel ook de fout gemaakt om de plant die beschreven wordt als 'Spikenard', te vertalen als lavendel, en om dan tegelijkertijd ook het gebruik van deze plant gelijk te stellen met dat van lavendel. Niettegenstaande Spikenard (Nardostachys jatamansi) eerder familie is van Valeriaan zijn er inderdaad veel overeenkomsten met de eigenschappen van alle leden van de Lavendelfamilie. Het misverstand is waarschijnlijk ontstaan door het feit dat lavendel ookwel 'Nard' genoemd wordt, dit naar het Sanskrit woord 'Nardada', wat een stad in Syrië is. Het probleem blijkt echter verdergaan door Lavendelsoorten die 'Stoechas' worden genoemd (niet verwijzend naar Nardostachys, maar naar Stoechades) of de benaming van spijklavendel.

Egyptisch

De handel in lavendel is ontstaan in het oude Egypte, waar ook farao Toetanchamon begraven werd in het bijzijn van een parfumkruik lavendel. Cleopatra zou ook parfum en olieën van lavendel gebruikt hebben om Julius Cesar te kunnen verleiden.

Grieks

Rond 600 voor Christus wordt lavendel door Arabieren eerst griekenland binnengebracht om zich van daaruit over Europa te verspreiden.
In de eerste eeuw na Christus was de schrijver Padanius Dioscoridus ervoor verantwoordelijk dat lavendel voor het eerst beschreven werd voor zijn medicinaal gebruik.

Romeins

De Romeinen waren de eersten die lavendel effectief gingen plantten en oogsten, waarna ze het konden gebruiken voor de verzorging van hun gewonde soldaten. Vanuit deze toepassing is ook de verspreiding van deze plant over Europa begonnen, en werd lavendel meer en meer aangeplant in kloostertuinen. Dioscorides, legerarts en eveneens grondlegger van de kruidengeneeskunde, gebruikte het zelf tegen pijn in de borststreek, maar behandelde er dus ook zijn gewonden mee. De naamgeving van lavendel is hier ook ontstaan uit het woord 'Lavere' wat zoveel als wassen betekent.

Middeleeuwen

Tijdens de Middeleeuwen werd lavendel vooral als strooimiddel gebruikt vanwege haar insectenwerende functie en haar langdurig parfum. De hofdames die instonden voor het wassen van de kledij, werden de lavendeldames genoemd vanwege de geur die zij door hun gebruik ervan met zich meedroegen. in deze periode is het ook de eerste maal dat lavendel in Europa samen met andere medicinale kruiden wordt aangeplant in abdijtuinen of de zogenaamde kruidentuinen.

 Het verhaal gaat dat een handschoenenmaker uit Grasse, die lavendel gebruikte bij het verwerken van het leer, nauwelijks besmet geraakte met de sterk overheersende pest. Omwille hierdoor gingen steeds meer mensen lavendel met zich meedragen omdat ook zij geloofden in de beschermende kracht van dit kruid.

Volgens de non Hildegard von Bingen, die leefde tussen 1098 en 1179 was lavendelwater' of beter, een mengeling van lavendel met alchohol, zeer goed tegen hoodpijn ontstaan uit migraïne.

16de eeuw

De bekende kruidenspecialist Rembert Dodoens, werkzaam bij de Universiteit van Leuven verklaart dat lavendel uitstekend werkt tegen hoofdluizen,maagpijn, beven en geelzucht. Tevens beschrijft hij ook als eerste de vochtafdrijvende werking van dit kruid. 

17de eeuw

Na het ganse Europees vasteland wordt in deze eeuw lavendel pas geïntroduceerd in Engeland, waar het op grote schaal direct wordt toegepast. Niet alleen in het huishouden bewijst het zijn nut, maar ook vooral tijdens de verspreiding van de pest in Londen. Toen werden er lavendeltakken op de kleding gedragen, zodat ze de eigenaar tegen de ziekte zouden beschermen vanwege zijn desinfecterende werking. Grafschenders werden opgedragen hunn handen te reinigen in 'Four Thieves Vinegear' een olie waarvan lavendel een belangrijk bestandeel is. 

19de eeuw

In de Krimoorlog werd er lavendelolie in de operatiekamer gesprayed om de lucht antiseptisch te houden.

20ste eeuw

Toen de chemicus en parfumeur Gattefossé bij een ontploffing, zijn hand verbrandde gebruikte hij de eerste vloeistof in zijn nabijheid om te verkoelen. Hij ontdekkte dat de lavendelolie die hij gebuikte voor een snelle genezing zorgde en een herstel zonder littekens als gevolg had.

Koninklijke geschiedenis

Charles VI van Frankrijk wou overal waar hij heenging dat er kussens volgestopt met lavendel aanwezig waren. Louis  XIV dan weer was een groot liefhebber van lavendelbaden.
Koniging Elisabeth I van Engeland wenste niet alleen dat er steeds lavendel op tafel stond, maar ook dat er altijd verse lavendel aanwezig was. Een behoorlijke taak voor haar tuiniers, aangezien het klimaat van Engeland niet hetzelfde is als dat van de Provence in Frankrijk. Elisabeth I en II waren ook grote afnemers van het bekende bedrijf ' Yardley & co' uit Londen, dat lavendel gebruikt in veel van zijn producten. Van Koniging Victoria is geweten dat zij een lavendeldeodorant gebruikte. Lavendel is het belangrijkste landbouwproduct van de Provence, en dat al sinds de industrialisering in de 19de eeuw. Jaarlijks worden er hier een 21 000 hectare lavendel verbouwd (4000 ha L.angustifolia en 17 000 L.x intermedia). De Provence staat dan ook in voor 80% van de wereldwijde productie van lavendel en afgeleiden van lavendel. Wanner je graag omwille van de lavendel naar de Provence trekt,bezoek deze dan van midden juli tot midden september, wanneer de lavendelvelden in bloei te zien zijn. In deze streek zijn er zes verschillende routes rondleiden doorheen het leven van lavendel.

Bij lavendel is het heel belangrijk al direct een onderscheid te maken tussen 2 soorten, die erg verschillend zijn, maar toch heel vaak met elkaar verward worden.

Lavendel

Echte lavendel, ook wel Lavendula angustifolia, is de lavendel die wij kennen uit onze siertuin. Deze lavendel wordt dan ook meer gewaardeerd en aangeplant omwille van zijn decoratieve waarde, en het beperkt onderhoud, dan omwille van zijn medische of aromatische eigenschappen. Het is echter wel de enige lavendel die zich volledig naar ons klimaat leent, en zal indien er voldoende geoogst wordt, veelvuldig gebruikt kunnen worden. 
Lavendel zelf stamt af van het woord 'Lavere' wat verwijst naar het relaxerend en reinigend gebruik. Angustifolia dan weer duidt op de smalle bladeren die iedere lavendelsoort bezit.

Lavendin

Wilde lavendin heeft als wetenschappelijke naam Lavendula x intermedia, en is de lavendel die we kennen van de paarse velden uit de Provence. Dit kruid bezit een sterkere geur en produceert ook meer olie. De naam lavendel wordt erg vaak eveneens voor deze plant gebruikt, maar vaak kunnen we uit het gebruik of de eigenshappen al snel afleiden om welke lavendel het effectief gaat. In onze streken wordt dit kruid niet aangeplant, vanwege de noodzakelijke bescherming in de winter.

Om één liter etherische lavendelolie te produceren heeft men jaarlijks 130 kg lavendel nodig, in tegenstelling tot slechts 40 kg. wilde lavendin.

Lavendel staat het best op een zonnige goed gedraineerde plaats. De bodemsoort die een goede groei oplevert, is een zandleem grond. De drainage van de bodem is erg belangrijk, want in koude winters zijn het voornamelijk de natte voeten die voor het afsterven van de plant zorgen. De zuurtegraad (pH) van de bodem moet neutraal tot alkalisch zijn, om de aromatische eigenschappen optimaal te kunnen weergeven. 
Om het aroma goed vast te houden is het aangeraden lavendel beschut tegen de wind te plaatsen. 

Bij deze kruidensoort is er vermeerdering mogelijk door zowel stekken als zaaien. Splitsen van de struik kan ook toegepast worden, maar is minder gebruikelijk.

Stekken : Neem in de lente of de herfst, stekken van een 10 à 20 cm.

Zaaien : Zaaien onder glas kan men vanaf februari tot april, met het geoogste zaad van in het najaar.

Onderhoud

Lavendel snoeien is ontzettend belangrijk om te voorkomen dat uw plant uitgroeit tot een struik die weing bloempjes draagt en dan ook nog openvalt. Wanneer we na de eerste bloei lichtjes onder de bloeiwijze knippen, dan bestaat de kans dat er nogmaals een bloei intreedt. Na een tweede bloei, of bij de eerste gaan we reeds de plant een vormsnoei meegeven zodat hij reeds compact en volgroeid de wintermaanden in kan gaan. De mogelijkheid van een tweede bloei hangt ook samen met het tijdstip waarop we onze eerste snoei in het voorjaar gaan doen. Op de moment dat de eerste groei zichtbaar is (april), gaan we sterk terugsnoeien, maar doe dit nooit onder de onderste nieuwe scheuten. Er moet groen zichtbaar zijn, na de snoei om te verkomen dat de sapstroom geen aanzuiging meer kracht. Wanneer een plant moet verjongd worden moeten we dus op termijn van verschillende jaren steeds lager gaan knippen. Laat u niet teleurstellen door het kale uitzicht van de struik, want al na enkele weken staan er weer voldoende grote scheuten op.

Bij aanleg gaan we zeker naar een kalkgift van een 100 tot zelfs 200 gram per plant, om dan later doorheen het seizoen nog eens 2 à 3 te gaan bekalken met 50 gr. per plant.

Kenmerken

Soorten

Voor het gebruik in de keuken is de Lavendula officinialis de meest voor de hand liggende soort, aangezien vele anderen soms te kamferachtig gaan doorsmaken. Dit kan er voor zorgen dat uw maaltijd een ietwat medicijnachtige bijsmaak gaat krijgen.

Lavendelkoekjes

Door het decoreren of afwerken met lavendel gaan we koekjes een vrij sterke smaak meegeven. Afhankelijk van uw eigen voorkeur kunnen we meer of minder bloempjes gebruiken

Het verhogend effect op de potentie is nog niet voldoende bestudeerd, maar het is wel zo dat lavendelgeur samen met deze van pompoen voor heel veel mannen tot één van de aantrekkelijkste en lustopwekkende wordt gerekend. 
In het Tudortijdperk in Engeland werden er tijdens het St.Lucasfeest verscheidene liederen gezongen die de amoureuze werking van lavendel beschreven. Ze werden gezongen door de plaatselijke maagdelijke jongedames ter ere van hun toekomstige echtgenoten of partners.

In hoofdlijnen kunnen we de werking van lavendel indelen naar haar geneeskracht tegen slapeloosheid, zenuwklachten, hoofdpijn en zwakke spijsvertering. Van deze vier werkingen is haar nut in behandeling wetenschappelijk bewezen.

De ontsmettende en antibiotische functie van lavendel tegen bijvoorbeeld de pest, is vanuit het verleden zeker aangetoond en bewezen. Toch heeft dit, in de hedendaagse geneeskunde, weinig voordeel aangezien voor deze toepassingen chemische middelen gebruikt worden in plaats van plantaardige antibiotica.

In de fytotherapie wordt lavendel echter wel nog steeds aangewend omwille van zijn ontsmettende kracht en werking tegen bacterieën, schimmels, virussen en parasieten. Verder uitwendig gebruik van lavendel zien we dan weer vooral bij het behandelen van spierklachten, het stillen van pijn of het stimuleren van een goede doorbloeding.

Voor psychische klachten wordt deze plant vaak aangeraden vanwege het rustgevende en relaxerende resultaat bij zowel uitwendig als inwendig gebruik. Onthou hier wel bij dat dit effect enkel geldt bij inname van lage dosissen, en dat het omgekeerde effect wordt verkregen wanneer we een hoge dosis zouden innemen. Een teveel aan lavendelaroma zal er bijgevolg voor zorgen dat we nerveuzer of opgewekter gaan zijn, maar ook dat er een versterkte werking ontstaat op de zenuwen.

Na inname van een lavendelaroma gaan mensen rekensommen sneller en nauwkeuriger kunnen maken, dan andere personen. Uit hetzelfde onderzoek aan de Miami School of medicine is ook gebleken dat deze mensen meer ontspannen en opgewekter zijn.

Kenmerken

• relaxerend
• verzachtend
• antiseptisch
• antibiotisch
• afrodisiacum

Relaxatie

Nog te vaak wordt lavendel aanzien als een middel tegen slapeloosheid, en het positieve effect ervan mag zeker niet onderschat worden, maar het is echter belangrijk te onderstrepen dat lavendel voornamelijk zal helpen in de fase die aan het slapen vooraf gaat. Uit onderzoek aan de universiteit van Miami is gebleken dat een aromatherapie met lavendel zijn meeste nut heeft, wanneer het routineus gebruikt wordt bij een relaxmoment, en geen of weinig voordeel biedt tijdens de slaap zelf. De nachtrust zelf die volgt op een aromtherapie, of gewoon het intens ruiken aan lavendel, zal echter eveneens intenser zijn dan een algemene slaap bij eenzelfde proefpersoon. 
Hieruit valt dus te concluderen dat het aroma van lavendel een gekend en positief effect heeft op de slaap, maar dat kussens of lakens met lavendel, zoals vaak in de handel verkrijgbaar, geen invloed hebben op de slaap, en aldus ook niet kunnen aanzien worden als remedie tegen insomnia of slapeloosheid.
Uit een studie aan de Wesleyan universiteit van Middletown is eveneens het bewijs geleverd dat lavendel geur vooral belangrijk voor de kwaliteit van de kalmeringsfase.

Verzachtend

Wanneer we last hebben van lichte brandwonden, zoals op een zonnige zomerdag, kan een mengsel van enkele druppeltjes lavendel bij uw bodylotion, voor een verzachtend effect op uw huid zorgen.

Huishouden

Gebruik

• insectenverdrijver
• wierook

Insectenverdrijver

De geur van lavendel, kan niet als een echt insecticide aanzien worden, aangezien het de insecten niet dood, maar eerder preventief weghoudt alsook insecten verdrijft.

• Een schaal met gedroogde lavendelbloempjes zal de muggen weghouden
• Een lavendelkussentje houdt de motten weg uit uw kleerkast
• enkele druppeltjes lavendelolie achter de oren van uw kinderen, zal ervoor zorgen dat de hoofdluizen verdwijnen

Aanleg

Afhankelijk van de functie die men lavendel wil meegeven, solitair, border of zelfs haag, alsook een sterke afhankelijkheid van de te gebruiken soort, gaan we lavendel een standplaats geven. Onthou daarbij steeds dat dit kruid een droge en zonnige zone nodig heeft.
De minder winterharde soorten kan men beter in een pot op het terras houden zodat ze makkelijker naar hun overwintersplaats kunnen verhuizen. Planten kan eigenlijk het hele jaar door, maar het best hiervoor is het najaar(sept.-okt.), wanneer de grond is opgewarmd door de zomermaanden. Geef lavendel steeds een voldoende hoge kalkgift van wel 100 tot 200 gram per plant, dit komt overeen met 2 à 4 handen, zodat de zuurtegraad vanaf het begin reeds op peil zit. de plantafstand bedraagt voor de meeste soorten 50 op 50 aangezien lavendel na enige tijd begint uit te struiken.

Soorten

Lavendula angustifolia

Deze lavendelsoort wordt aanzien als de enige echte lavendelsoort die het echt prima doet in onze streken, en zonder al te veel onderhoud of kennis.

Lavendula angustifolia 'Hidcote Blue'
Hidcote blijft zeer laag in zijn groei, maar bloeit zeer vroeg diep paarsblauw met een intense geur. 

Lavendula angustifolia 'Hidcote Pink'